Komentarz św. Tomasza do „Pozdrowienia Anielskiego”

Komentarz iw . Tomasza do „Pozdrowienia Anielskiego” (1)

Zdrowaś Maryjo, laski pełna, Pan z Tobą…

Pozdrowienie to składa się z trzech części. Pierw­szą część, a mianowicie słowa: Zdrowaś, łaski pełna, Pan z Tobą, blogoslawionaś Ty między niewiastami — wypowiedział Anioł. Część druga: Błogosławiony owoc żywota Twojego — składa się ze słów Elżbiety, matki Jana Chrzciciela. Trzecią wreszcie, tj. słowo: Maryjo — dodał Ko­ściół św. Albowiem Anioł nie powiedział: Zdro­waś Maryjo, lecz tylko : Zdrowaś, łaski pełna… ; jednak imię Maryja, według znaczenia tego słowa, w zupełności odpowiada temu, co Anioł do Niej powiedział — jak to zresztą zaraz zobaczymy.

Przede wszystkim należy wziąć pod uwagę, iż samo już ukazywanie się Aniołów ludziom było dawniej uważane za rzecz niezwykłą, a możność oddawania im czci poczytywano sobie za naj­większy zaszczyt. Stąd to ku chwale Abrahama napisano, że gościł i uczcił aniołów. Nigdy na­tomiast nie słyszano, ażeby anioł składał hołd człowiekowi, aż do chwili gdy pozdrowił Naj­świętszą Dziewicę, mówiąc do Niej ze czcią: Zdrowaś.

Nic zresztą dziwnego, że w starożytności nie anioł człowiekowi cześć oddawał, lecz odwrotnie, bo w tym czasie anioł przewyższał człowieka. I tak przewyższał najpierw godnością natury, gdyż anioł jest czystym duchem, a człowiek pod­lega zepsuciu: Który czynisz anioły Twoje, du­chy (2). Dlatego to niegdyś mówił Abraham : Będę mówił do Pana mego com jest , proch i popiół. Słusznie przeto duchy czyste nie oddawały czci kruchemu stworzeniu jakim jest człowiek.

Po wtóre , anioł przewyższał człowieka swym sto­sunkiem do Boga; przebywając bowiem w obli­czu Najwyższego cieszy się bliskością współżycia z Nim. Tysiąc tysięcy służyło Mu, a po dziesięć tysięcy kroć sto tysięcy stało przy Nim…(3). Tym­czasem człowiek oddalił się od Stwórcy nieskoń­czenie daleko przez grzech — oto oddaliłem się uciekając.. (4). Przeto i z tego powodu wypadało, by człowiek oddawał cześć aniołowi jako istocie postawionej bliżej Króla.

W końcu, górował anioł nad człowiekiem obfitością światła łaski Bo­żej, w jakiej aniołowie uczestniczą całą pełnią swej istoty. Izali jest łiczba żołnierzy Jego? I nad kim nie wznijdzie światło Jego (5). Dlatego też zawsze ukazują się w świetle. Ludzie zaś, acz­kolwiek uczestniczą w tym świetle łaski, to jed­nak w mniejszej mierze i z pewną domieszką ciemności.

Widzimy więc z tego, iż nie wypadało, by anioł okazywał człowiekowi cześć aż do chwili, gdy znajdzie się ktoś, kto by go w tych trzech doskonałościach przewyższał; a wtedy i on znie­wolony niejako do uczczenia go, wyrzekł: Ave —
witaj!

 

Tak więc Najświętsza Panna przewyższała aniołów w trojaki sposób :

Najpierw ilością łask, w które obfituje bardziej niż ktokolwiek z aniołów ; i aby to wyrazić, rzekł Jej anioł: Łaskiś pełna; chcąc niejako powiedzieć: dlatego Cię pozdrawiam, bo przewyższasz mnie obfitością udzielonych Ci łask, która objawia się u Najśw. Maryi P. w trojaki sposób.

Nasamprzód, dusza Maryi była pełnią łaski. Łaska Boża bowiem ma dwa cele do speł­nienia : czynić dobrze i unikać złego. I w tym względzie Najśw. Panna posiadała łaskę najdoskonalszą, bo uniknęła wszelkiego grzechu, jak żaden ze świętych po Chrystusie. Grzech bo­wiem jest albo pierworodny, i od tego była wol­na od pierwszej chwili swego poczęcia, albo śmiertelny, czy wreszcie powszedni, którymi ni­gdy nie splamiła swej duszy.

Przeto też św. Augustyn komentując słowa z Pieśni nad Pie­śniami (6) : Wszystka jesteś piękna przyjaciółko moja a nie masz w tobie zmazy, powiada: „Oprócz Najśw. Maryi Panny, wszyscy święci i święte gdyby dziś żyli, zapytani czy są bez grzechu, jednogłośnie zawołaliby: Jeślibyśmy rzekli iż iż grzechu nie mamy, sami siebie zwodzimy, a prawdy w nas nie masz (7). Wszyscy, powtarzam, oprócz Najśw. Maryi Panny, co do której wogóle nie może być mowy o jakimś grzechu, zważywszy na cześć należną Chrystusowi Panu“.

Wiemy bo­wiem, że Bóg dał jej tyle łask, iż mogła zwyciężyć wszelki grzech, bo przecież zasłużyła, by począć i porodzić Tego, który, jak wiadomo, nie miał żadnego grzechu…

Nadto Maryja praktykowała w swym życiu wszystkie cnoty, podczas gdy inni święci odzna­czali się jedną tylko czy drugą cnotą.

I tak : jeden odznaczał się pokorą, drugi czystością, in­ny miłosierdziem. Stąd też poszczególni święci sta­wiani są jako wzory poszczególnych cnót, jak np. św. Mikołaj jest wzorem miłosierdzia itd. Najśw. Maryja Panna zaś jest przykładem wszystkich cnót. Znajdziesz w Niej przykład pokory: Oto ja służebnica (8) ; a poniżej : Wejrzał na niskość służebnicy swojej,- czystości: ...gdyż męża nie znam (9) —- i wszystkich innych cnót, jak stąd wynika. Tak więc obfitowała Najśw. Dziewica w łaski tak co do postępu w dobrem jak i co do zwycięstwa nad złem.

Ponadto Maryja była pełna łaski w tym zna­czeniu, że łaska ta z duszy przelewała się na ciało. Wielkość bowiem u świętych uwydatnia się właśnie w posiadaniu tylu łask, że duszę nią uświęcają, dusza Najśw. Maryi Panny zaś była tak pełna łaski, że przelewała się i na ciało, którym po­częła Syna Bożego. Dlatego też mówi Hugo od św. Wiktora: „Ponieważ Duch Święty zapalił Jej serce szczególną miłością, przeto zdziałał w jej ciele rzeczy dziwne, tak dalece, że narodził się z Niej Bóg i człowiek„. Co się z ciebie narodzi święte, będzie nazwane Synem Bożym (10).

Wreszcie Maryja była pełna łaski w tym zna­czeniu, że przelewała się na wszystkich ludzi.
Czymś wielkim w każdym świętym jest to, że tyle posiada łaski, iż wystarcza ona na zbawienie wie­lu ludzi; jednakże gdyby posiadł ją w takim stopniu, że wystarczyłaby do zbawienia wszyst­kich ludzi całego świata, było by to wtedy posia­danie łaski w całej pełni; a taką właśnie łaskę posiada Chrystus i Najśw. Maryja Panna.

Boć u tej chwalebnej Dziewicy możesz znaleźć wyba­wienie we wszystkich niebezpieczeństwach. Stąd to powiedziano w Pieśni nad Pieśniami (11) : ty­siąc tarcz, wiele sposobów obrony przed niebez­pieczeństwem wisi na niej. U Niej również mo­żesz znaleźć pomoc na drodze zdobywania cnót i dlatego mówi Ona w Księdze Ekklezjastyka  (12): We mnie wszystka nadzieja żywota i cnoty. Tak więc jest pełna łaski i tą pełnością przewyższa aniołów i dlatego słusznie nazywa się Maryją — to znaczy dosłownie: „oświecona w sobie”. Stąd powiada Izajasz: Napełni jasnością duszę two­ją (13) ; a ponieważ jest oświecicielką innych, świa­ta całego, dlatego przyrównano ją słońcu i księ­życowi.

Po wtóre, Maryja przewyższa aniołów przez bliskość współżycia z Bogiem, co chcąc właśnie zaznaczyć, powiedział anioł: Pan z Tobą — jak gdyby mówił: dlatego oddaję Ci cześć, że w bliż­szych jesteś stosunkach z Bogiem ode mnie, bo Pan jest z Tobą.

Pan, mówi, czyli Ojciec wraz z Synem, który nie był udziałem żadnego anioła ani w ogóle żad­nego stworzenia. Co się z Ciebie narodzi święte, będzie nazwane Synem Bożym (14). Syn Boży w ło­nie kobiety! Wykrzykuj a chwal mieszkanie Sy­jon : bo wielki spośród ciebie Izraelski (15). Zatem inne więzy łączą Pana z Najśw. Dziewicą a inne z aniołami, boć pierwszej jest Synem, a ostatnich Panem. A Duch Święty mieszka w Niej jakoby w świątyni i dlatego zwie się Świątynią Pańską, Skarbnicą Ducha Świętego, poczęła bowiem z Ducha Świętego. Duch Święty zstąpi na Cię (16).

Tak więc w bliższym stosunku do Boga znajduje się N. P. Maryja niż anioł, bo z Nią cała Trójca Św .: Bóg Ojciec, Syn Boży i Duch Święty. Dla­tego śpiewamy o Niej te słowa: „O zacny przy­bytku Trójcy Św.!“

Powiedzenie: Pan z Tobą jest najszczytniejszym jakie do kogoś można od­nieść. Słusznie zatem oddał anioł cześć Maryi, boć jest Matką Bożą, zatem i Panią anioła, a co za tym idzie, najzupełniej odpowiada jej imię „Maryja”, co w języku syryjskim oznacza „Pani”.

Potrzecie, Maryja przewyższa aniołów czysto­ścią, bo nie tylko jest czysta sama, ale dru­gim czystości przyczyniła. Ona sama bowiem była najczystsza, wolna tak od winy: nigdy nie popełniła najlżejszego nawet grzechu, jak również od potrójnej kary, która spadła za grzech na rodzaj ludzki.

Pierwsza kara dotyczyła niewia­sty, mającej odtąd poczynać z zatraceniem dzie­wiczości ciała, odczuwać ciężar dziecka w łonie i rodzić w cierpieniach. Ale od tego wolna była Najśw. Maryja Panna, bo jako dziewica poczęła, pełna ukojenia w łonie Zbawiciela nosiła i w ra­dości na świat Go wydała. Rodząc rodzić będzie i rozraduje się, weseląc się i chwaląc — prze­powiada prorok Izajasz” (17).

Druga kara obciążała mężczyznę, gdyż odtąd w pocie czoła będzie po­żywał chleb swój. I od tej kary wolną była Bo­garodzica, jak o tym mówi Apostoł: Dziewice wolne są od trosk świata tego, a czas swój wszy­stek oraz pracę Bogu poświęcają (18).

Trzecia kara wreszcie odnosiła się tak do mężczyzn jak i do kobiet, a mianowicie, że oboje w proch się obró­cą. I tu N. Panna była wyjątkiem, bo wraz z cia­łem została wzięta do nieba. Wierzymy bowiem, że po śmierci została wskrzeszoną i do nieba wziętą. Powstań Panie do odpocznienia twego. Ty i Skrzynia poświęcenia Twego (19). Tak więc była wolną od kary i przekleństwa ciążącego na człowieku, a przeto błogosławioną między nie­wiastami. Albowiem Ona jedynie zniosła prze­kleństwo, sprowadzając błogosławieństwo i otwie­rając rajskie bramy. Dlatego przysługuje Jej imię „Maryja**, co niektórzy tłumaczą jako Gwiazda morska. Bo, jako żeglarze przy pomocy gwiazd bezpiecznie zdążają do przystani, tak i chrześci­janie przy pomocy Maryi dobijają szczęśliwie do chwały wiekuistej.

Błogosławiony owoc żywota Twego.

Nieraz grzesznik pragnie osiągnąć coś nadaremnie, co sprawiedliwy dosięgnie z łatwością: chowają dla sprawiedliwego majętność grzesznika (20). Tak na przykład Ewa sięgła po owoc, lecz nie znalazła w nim tego, czego szukała. Najśw. Maryja Panna znalazła w swym Owocu wszystko, czego szukała Ewa.

Ewa szukała mianowicie trzech rzeczy w owocu. Pierwszą była złudna obietnica szatana, zapewniająca ich, że będą bogami: Będziecie jako bogowie (21), okłamał ich, gdyż sam jest kłamcą i ojcem wszelkiego kłamstwa. Bo jak wiemy, Ewa, pożywając owoc zakazany, nie tylko że nie stała się podobna Bogu, lecz przeciwnie, utraciła to nawet w czym była do Niego podobna, gdyż zgrzeszywszy odwróciła się od Boga zbawienia swego, czego następstwem było wypędzenie z raju. To jednak podobieństwo do Boga zyskała N. Panienka i wszyscy chrześcijanie w owocu Jej żywota, gdyż przez Chrystusa łączymy się i upodabniamy do Boga: gdy się ukaże, podobni Mu będziemy. (.22).

Po wtóre, Ewa szukała w owocu przyjemno­ści, gdyż wydawał się jej smacznym, lecz i tego nie znalazła, bo natychmiast poznała, że jest naga, a poznanie to spowodowało w niej cier­pienie. Przeciwnie Owoc N. Dziewicy obdarzył nas nie tylko rozkoszą, ale zgotował nam wieczne zbawienie: Kto pożywa Ciała mego, ma żywot wieczny (23).

Po trzecie, owoc Ewy był piękny dla oka ; ale stokroć piękniejszym owoc Dziewicy Maryi, któremu sami aniołowie pragną się przyglądać: Piękniejszy urodą nad syny człowiecze (24), a to dlatego, że jest odblaskiem chwały Ojca niebie­skiego. Tak więc nie mogła znaleźć Ewa zaspo­kojenia w pożądanym przez nią owocu, jak go nie znajdzie żaden grzesznik w grzechach swoich.

Szukajmy przeto zaspokojenia naszych pra­gnień w Owocu Maryi Panny. Owoc zaś ten pobłogosławił Pan, takimi napełniając Go wszel­kiego rodzaju łaskami, że zstąpił wpośród nas dla oddania Mu chwały: Błogosławiony Bóg i Ojciec Pana naszego Jezusa Chrystusa, który nas błogosławił wszelkim błogosławieństwem du­chownym w Chrystusie (25). Od aniołów : Błogosła­wienie i chwała i mądrość i dziękowanie, cześć i moc i sita Bogu naszemu (26). Od ludzi: A iżby wszelki język wyznawał, iż Pan, Jezus Chrystus jest w chwale Boga Ojca (21). Błogosławiony, który idzie w imię Pańskie (28). Tak więc i Panna bło­gosławiona, lecz jeszcze bardziej błogosławiony Owoc Jej żywota.

---

Komentarz iw . Tomasza do „Pozdrowienia Anielskiego”. LWÓW 1937 WYDAWNICTWO O O . DOMINIKANÓW

Przypisy:

1) Opusculum VIII., 2) Ps. CIII, 4., 3) Dan. VII., 4) Ps. LIV., 5) Job XXV, 3., 6) IV, 7., 7) I Jan. I, 8., 8) Łk. I, 38., 9) Łk. I, 34., 10) Łk. I, 35., 11) IV, 4., 12) XXIV, 25., 13) 58, 11., 14) Łk. 1, 35., 15) Iz. 12, 16., 16) Łk. 1, 35., 17) 35, 2., 18) 1 Kor. 7., 19) Ps. 131, 8., 20) Przyp. 13, 22., 21) Ks. Rodz. 3., 22) 1 Jan. 3, 2., 23) Jan. 6, 55., 24) Ps. 44, 3., 25) Ef. 1, 3.