Ewangelia wg. św. Łukasza, Rozdz. 3 (Biblia J. Wujka, z komentarzami)

ROZDZIAŁ 3
O opowiadaniu św.. Jana, chrzcie i rodowodzie Chrystusa Pana.

(WERSJA BEZ KOMENTARZY NA KOŃCU TEKSTU)

¹ A piętnastego roku panowania Tyberiusza Cesarza, gdy Pontius Piłat rządził Żydowską ziemią, a Herod Tetrarchą Galilejskim, a Filip, brat jego, Tetrarchą Iturejskim i Trachonickiej krainy, a Lizaniasz Abileńskim Tetrarchą,
[A piętnastego roku. Tyberyusz panował w ogóle przez lat dwadzieścia dwa i pół. — Żydowską ziemią. Tą częścią Chananei, która składała się niegdyś z pokolenia Judy i Benijamina, — Tetrarchą. Patrz Mat. r. 14, w. 1 . — A Filip brat jego. Jednak nie rodzony; Herod bowiem narodził się z matki Samary­tanki, Filip zaś z Jerozolimitanki. Josephus, Antiq. Judaicae lib. 17, c. 1 . — Iturejskim. itureja jest to kraina, leżąca u stóp góry Libanu, wzdłuż ku zacho­dowi, aż do gór Sydończyków i Tyryjczyków, biorąc początek od granic Paueady, czyli Cezarei, która też należała do Filipa Prachonitskiej krainy. Itureja leżała z tej strony Jordanu, kraina Trachonitska z tam­tej strony, która zaczynając od góry Libanu, rozciągała się aż do poblizkiego jeziora Tyberyadzkiego; nazwana jest Trachonitską dla tego, że była skalistą i kamie­nistą. Lizaniasz. Ten nie był synem Heroda, lecz je­dnym z dynastyi Ghalcyda, o którym czyni wzmiankę Jozef, lib. 15, antiq. c. 13. — Abileńskim. Kraina tak nazwana od miasta Abilii, położonego między Libanem i Antihbanem.]

² za nawyższych kapłanów Annasza i Kajfasza, zstało się słowo pańskie do Jana, Zachariaszowego syna, na puszczy.
[Za najwyższych kapłanów. Kaifasz był wtedy najwyższym kapłanem; Annasz zaś był przedtem, i zatrzymał imię najwyższego kapłana, chociaż po zło­żeniu urzędu; dla tej przyczyny ewangelista nazywa go tutaj kapłanem najwyższym. Nadto Annasz był teściem Kaifasza, którego zięć wielce poważał, stąd w pewien sposób był uczęstnikiem władzy arcykapłańskiej. — Stało się słowo Pańskie. Pan Bóg rozka­zał Janowi, żeby przepowiadał, gdy był na puszczy. P.Wujka.]

³ I przyszedł do wszytkiej krainy Jordanu, opowiedając chrzest pokuty na odpuszczenie grzechów,
[I przyszedł do wszystkiej krainy Jordanu. W grec. do krainy leżącej na około Jordanu. — Przepowiadając. Razem i udzielając. — Chrzest pokuty. Którą to pokutę czynić i chrzest jako jej znak przyjmować powinni byli pragnący dostąpić odpuszczenia grzechów przez Chrystusa.]

⁴ jako jest napisano w księgach mów Izajasza proroka: Głos wołającego na puszczy: Gotujcie drogę pańską, czyńcie proste szcieżki jego!
[ Jako jest napisano. Patrz Mar. r. 1, w. 2.— Mów. Słów, przepowiedni, proroctw. — Głos wołającego. Patrz Mat. 3, 3.]

⁵ Wszelka dolina będzie napełniona, a wszelka góra i pagórek poniżon będzie i krzywe miejsca będą proste, a ostre drogami gładkimi.
[ Wszelka dolina będzie napełniona.– Niechaj bę­dzie napełniona, Doliny niechaj będą napełnione zie­mią tak, ażeby drogi pozostałe były równe. — Poniżon będzie. Niechaj zrówna się z ziemią, tak, ażeby wysoko­ścią nie przewyższał reszty drogi.—Będą. Niechaj będą.— Krzywe miejsca. Dróg.— A ostre. I drogi ostre, cier­niste, chrapowa te.— Drogami gładkimi. Zrównanemi, łatwemi do przebycia. Usunąwszy przenośnię, znaczenie jest takie: obyczaje złe niechaj się przemienią w dobre i zgodne ze zdrowym rozumem i prawem Boskiem.]

⁶  I ogląda wszelkie ciało zbawienie Boże.
[ Wszelkie ciało. Wszelki człowiek, własnemi oczami cielesnemi. — Zbawienie Boże. Chrystusa, zesłanego od Boga, sprawcę zbawienia, Zbawiciela świata.]

⁷ Mówił tedy do rzesz, które wychodziły, aby były ochrzczone od niego. Rodzaju jaszczurcy, kto wam pokazał, żebyście uciekali przed gniewem przyszłym?
[ Do rzesz. Zwracając mowę, głównie do faryzeuszów i saduceuszów, którzy znajdowali się wśród rzesz, co Mateusz wymienia, r. 3, w. 7.— Wychodziły. Z miejsca swojego, przychodząc do niego. — Bodzaju jaszczurczy. Patrz Mat. 3,7. Patrz Wujka.]

⁸ Czyńcie tedy owoce godne pokuty, a nie poczynajcie mówić: Ojca mamy Abrahama. Abowiem wam powiedam, iż mocen jest Bóg z tych kamieni wzbudzić syny Abrahamowi.

⁹ Boć już siekiera do korzenia drzew jest przyłożona. A przetoż wszelkie drzewo nie rodzące owocu dobrego będzie wycięte i w ogień wrzucone.

¹⁰ I pytały go rzesze, mówiąc: Cóż tedy czynić będziem?
[ Pytały go rzesze. Pospólstwo, gdy jednak zwracał się głównie do faryzeuszów i saduceuszów. — Cóż tedy czynić będziem? Abyśmy czynili owoce godne pokuty i uniknęli kary, którą nam grozisz. P. W.]

¹¹ A odpowiedając, mówił im: Kto ma dwie sukni, niech da nie mającemu, a kto ma pokarmy, niech także uczyni.
[ Kto ma dwie sukni. Wylicza dwa uczynki miłości i miłosierdzia, z których pierwszy odnosi się do sukni, drugi do pokarmu, zamykając w tych dwóch wszystkie inne rzeczy potrzebne ubogim w tem życiu: i upomina­jąc, ażeby byli dobroczynnymi względem bliźnich, dostatkiem swoim zaradzając niedostatkowi potrzebujących. — Niech da. To jest, jedną suknię.]

¹² Przyszli też i celnicy, aby byli ochrzczeni, i rzekli mu: Nauczycielu, co czynić będziemy?
[ Celnicy Patrz Mat. 5, 46.

¹³ A on rzekł do nich: Nic więcej nie czyńcie nad to, co wam postanowiono.
[ Nic więcej nie czyńcie. W odbieraniu cła. Zabra­nia więc celnikom, ażeby w zbieraniu cła nie wymagali więcej nad przepis.]

¹⁴ Pytali go też i żołnierze, mówiąc: Co mamy czynić i my? I rzekł im: Żadnego nie bijcie ani potwarzajcie, ale na żołdziech waszych przestawajcie.
[ Żadnego nie bijcie. Nie wyrządzajcie gwałtu ża­dnemu z mieszkańców; z nikim źle się nie obchodźcie.— Ani potwarzajcie. Drugi występek pospolity między żoł­nierzami, donosić fałszywie, albo oskarżać tych lub owych, jakby sprzyjających nieprzyjaciołom, szkodliwych zdrajców, aby mieć z tego zysk jakikolwiek. — Przestawajcie. Tak, abyście nie zabierali, ani też pożądali dóbr cudzych.— Waszych. Od rzeczypospolitej naznaczonych wam za służbę.]

¹⁵ A gdy się lud domniemawał i wszyscy myślili w sercach swych o Janie, by snadź on nie był Chrystusem,
[ By snać. W grec. czy snać nie był Chrystusem. Owym obiecanym Messyaszem. Umysł ich skłaniał się do tej opinii dlatego, że podziwiali cudowne Jana narodze­nie i świątobliwość, i że nauczyciele zakonu twierdzili, iż nastąpił czas przyjścia Messyasza.]

¹⁶ odpowiedział Jan, mówiąc wszytkim: Jać was chrzczę wodą, aleć przydzie mocniejszy nad mię, którego nie jestem godzien rozwiązać rzemyka butów jego: ten was chrzcić będzie Duchem świętym i ogniem,
[ Odpowiedział Jan. Poznawszy to, co lud myślił i o czem niewyraźnie między sobą rozmawiał. — Jać. To wytłumaczyliśmy Mat. 3, 11 i 12. P. Wujka.]

¹⁷ którego łopata w ręku jego i wychędoży bojowisko swoje, i zgromadzi pszenicę do szpichlerza swego, a plewy spali ogniem nieugaszonym.

¹⁸  Wieleć i innych rzeczy, napominając, opowiedał ludowi.
[ Opowiadał. Opowiadał tajemnice Ewangelii. Nie­które inne przytacza Jan r, 1, 3]

¹⁹ A Herod tetrarcha, będąc strofowany od niego o Herodiadę, żonę brata swego, i o wszytkie złości, które czynił Herod,
[ A Herod Tetrarcha. Tę historyą wytłumaczyliśmy Mat. 14, 3.—Złości. Występki, zbrodnie. P. W.]

²⁰ przydał też to nad wszytko i zamknął Jana w ciemnicy.

²¹ I zstało się, gdy był chrzczon wszytek lud i gdy Jezus był ochrzczon, i modlił się, że się niebo otworzyło
[I stało się. Wprzód nim Jan został wtrącony do więzienia.— Był ochrzczon. Od Jana.— Wszystek lud. Lud żydowski, przychodzący gromadnie do Jana. – I modlił się. Może się modlił dla tego, ażeby chrzest iego, który miał ustanowić, otrzymał moc poświęcania; albo modlił się ogólnie za powodzenie ważnej sprawy, do której przystępował, t j. do opowiadania Ewangelii. — Niebo otworzyło. Patrz Mat. 4, 16.]

²² i zstąpił nań Duch święty w osobie cielesnej jako gołębica, i zstał się głos z nieba: Tyś jest Syn mój miły, w tobiem upodobał sobie.

²³ A ten Jezus poczynał być jakoby we trzydziestu lat, jako mniemano syn Jozefa, który był Heli, który był Mattat,
[ Poczynał być jakoby we trzydziestu lat. Gdy za­czynał urząd opowiadania, który nań był włożony od Oj­ca, miał lat około trzydziestu.— Który był Heli. Mateusz r. 1, opisuje rodowód Chrystusa, prowadząc go przez ojca domniemanego Józefa i innych przodków. Łukasz zaś opisuje tenże rodowód Józefa, lecz przez ojca prawnego- do zrozumienia czego, przytaczamy tu słowa Deuter. 25, 5 Gdyby mieszkali bracia pospołu, a jeden z nich zszedłby bez potomstwa żona zmarłego nie pójdzie za inne­go: ale ją pojmie brat jego i wzbudzi nasienie brata swego. I pierworodnego z niej syna imieniem jego nazowie, aby nie było zgładzone imię jego z Izraela. To pra­wo, jak widać z praktyki starożytnych, i z przykładu Booza pojmującego za małżonkę Rutę która była żoną nie brata lecz krewnego samegoż Booza, rozciągało się też i  do krewnych, należących do tejże familii, których Pismo ś. zwykło nazywać braćmi. Ci bowiem byli obo­wiązani pojąć za żonę pozostałą wdowę i wzbudzić po­tomstwo owemu zmarłemu krewnemu, chociażby dwaj owi krewni razem nie mieszkali, jak to się pokazuje z tegoż przykładu Booza, który nie mieszkał razem z pier­wszym mężem Ruty. Gdy więc u Mat. r. 1, w. 16 mówi się, że Józef był synem Jakóba, należy rozumieć, iż był synem jego naturalnym i od niego zrodzonym, gdy zaś Łukasz tutaj mówi, że Józef był synem Helego, potrze­ba rozumieć, iż był synem legalnym tegoż Helego, który jednak nie był bratem Jakóba, przyrodzonego ojca Józefa, lecz był jego krewnym w takim stopniu, że owem prawem Deuteronomii był objęty. — Który był Mathat. To jest synem, i tak dalej należy domyślać się tego wy­razu: Synem.]

²⁴ który był Lewi, który był Melchi, który był Janni, który był Jozef,

²⁵ który był Matatiaszów, który był Amos, który był Nahum, który był Hesli, który był Nagge,

²⁶ który był Mahat, który był Matatiaszów, który był Semej, który był Jozef, który był Juda,

²⁷ który był Joanna, który był Resa, który był Zorobabel, który był Salatiel, który był Neri,
[ Który był Neri… Mateusz powiada, że Salathiel był synem Jechonijasza; ale Łukasz w tern miejscu czy­ni go synem Nerego. Potrzeba odpowiedzieć jak w. 23, że Jechonijasz był ojcem naturalnym , Neri zaś legalnym. Maldonat sądzi, że Jechonijasz, chociaż tego niema w Piśmie ś., miał za sobą córkę Nerego który prowadził ród swój z Dawida przez Natana, i z niej zrodził Salatiela, który zowie się synem Nerego, dla tego, iż był jego wnukiem; wnukowie zaś niekiedy nazywali się synami.]

²⁸ który był Melchi, który był Addi, który był Kosan, który był Elmadam, który był Her,

²⁹ który był Jesu, który był Eliezer, który był Jorym, który był Matat, który był Lewi,

³⁰ który był Symeon, który był Juda, który był Jozef, który był Jona, który był Eliachim,

³¹ który był Melea, który był Menna, który był Mattata, który był Natan, który był Dawid,
[Który był Nathan. Ten był bratem Salomona, zrodzonym z tegoż ojcaDawida i matki Betsabei. I.Paral 3. 5.]

³² który był Jessy, który był Obed, który był Booz, który był Salmon, który był Naasson,

³³ który był Aminadab, który był Aram, który był Esron, który był Fares, który był Judów,

³⁴ który był Jakobów, który był Izaaków, który był Abrahamów, który był Tare, który był Nachor,

³⁵ który był Sarug, który był Ragau, który był Faleg, który był Heber, który był Sale,

³⁶ który był Kainan, który był Arfaksad, który był Sem, który był Noe, który był Lamech,
[ Który był Kainan. Ten przez Mojżesza opuszczo­ny, od LXX tłumaczy uznany jest, za którymi poszedł i Łukasz, pisząc w języku greckim. Zdaje się, iż należy mówić, że LXX tłumaczów dodało pokolenie Kainana, dowiedziawszy się o niem z history i starożytnych hebraj­czyków, albo z natchnienia Ducha ś.; Mojżesz zaś z na­tchnienia tegoż Ducha ś. i dla przyczyn nam niewiado­mych opuścił je, chociaż ono rzeczywiście miało miejsce między Arfaxadem i Salem.]

³⁷ który był Matusale, który był Enoch, który był Jared, który był Malaleel, który był Kainan,
[ Który był Boży. Od Boga utworzony; albowiem i dla tej przyczyny Bóg nazywa się niekiedy ojcem, a stworzenia zowią się dziećmi. Patrz Job 38, 7 i 28. Je­rem. 8, 4.]

³⁸ który był Henos, który był Set, który był Adamów, który był Boży.

 

Wykład X . J. Wujka.

2. Stało się słowo. Czekał Jan ś. Boskiego powołania: chocia był więcej niżli Prorok. Lecz fałszywi prorocy bieżą, choć ich Bóg nie posłał. Jerem. 23, 21.

8. Owoce godne pokuty. Takoweć są uczynki dosyć uczynienia. Patrz Mat. 8, 8.

9. Każde drzewo nie dawające owocu. Człowiek bez dobrych uczynków jest niepożyteczny, i przez to samo będzie potępiony.

10. Kto ma dwie suknie. Jałmużnę przykazuje, i daje za pokutę za grzechy, aby ludzie uszli potępienia.

16. Jać was chrzczę wodą. Jakoż tedy Ewangelikowie śmieją równać chrzest Janów z Pana Chrystusowym?

20. Przydał też to nad wszystko. Grzech, który przez pokutę nie jest oczyszczony, drugie grzechy wnet za sobą ciągnie. Gregor. Przyczyna męki Janowej ta była, iż mówił: Nie godzi się tobie mieć żony brata twego. A jeśliż to rzekł o żonie człowieczej, jakożby rzekł więcej o pannie Bogu poślubionej? Jeśli to rzeczono królowi, ja­koż daleko więcej ma być innym mówiono? w której sprawie i nam winę dają. Ale którą? iż zakazujemy małżeń­stwa niesłusznego? Niechże pierwiej o toż Jana ś. winują. Ambro. lib. 3, de Virgin.

23. Józefa który był Heli, Ten Heli (jako niektórzy rozumieją) był własny ojciec Panny Maryi, który inszem imieniem zwany był Jehojaehin, albo jako pospolicie mówiąJoachin.Bo jako królJoachin,który był w zaprowadzeniu do Babilonu, był też nazwany Eliacym (bo te imiona u Żydów jedno znaczą) tak podobieństwo że też ojciec Panny Maryi był nazwan Eliacym, i jeszcze któtcej Eli. Ten tedy iż był świekrem Józefowym, przeto Józef nazwau jest synem al­bo zięciem jego: acz był rodzonym synem Jakóbowym Tak Jansen. Gagneius, i inni. IV. Król. 23, 34. Mat. 1, 16.

37. Kainan. Te słowa, który był Kainan, Beza śmiele odrzuca i wymazuje: chocia je mają zgodnie wszystkie greckie księgi tak starego, jako i nowego Testamentu. Zkąd każdy może poznać szczerość Ewaugelików: i jako oni sobie słowo Boże i Pismo ś. ważą: gdyż i samej Ewangelii nie folgują, ale ją rozmaicie nicują i krzyżują.

 

https://atomic-temporary-160379284.wpcomstaging.com/biblia-jakuba-wujka/

¹A piętnastego roku panowania Tyberiusza Cesarza, gdy Pontius Piłat rządził Żydowską ziemią, a Herod Tetrarchą Galilejskim, a Filip, brat jego, Tetrarchą Iturejskim i Trachonickiej krainy, a Lizaniasz Abileńskim Tetrarchą, ²za nawyższych kapłanów Annasza i Kajfasza, zstało się słowo pańskie do Jana, Zachariaszowego syna, na puszczy. ³I przyszedł do wszytkiej krainy Jordanu, opowiedając chrzest pokuty na odpuszczenie grzechów, ⁴jako jest napisano w księgach mów Izajasza proroka: Głos wołającego na puszczy: Gotujcie drogę pańską, czyńcie proste szcieżki jego! ⁵Wszelka dolina będzie napełniona, a wszelka góra i pagórek poniżon będzie i krzywe miejsca będą proste, a ostre drogami gładkimi. ⁶I ogląda wszelkie ciało zbawienie Boże. ⁷Mówił tedy do rzesz, które wychodziły, aby były ochrzczone od niego. Rodzaju jaszczurcy, kto wam pokazał, żebyście uciekali przed gniewem przyszłym? ⁸Czyńcie tedy owoce godne pokuty, a nie poczynajcie mówić: Ojca mamy Abrahama. Abowiem wam powiedam, iż mocen jest Bóg z tych kamieni wzbudzić syny Abrahamowi. ⁹Boć już siekiera do korzenia drzew jest przyłożona. A przetoż wszelkie drzewo nie rodzące owocu dobrego będzie wycięte i w ogień wrzucone. ¹⁰I pytały go rzesze, mówiąc: Cóż tedy czynić będziem? ¹¹A odpowiedając, mówił im: Kto ma dwie sukni, niech da nie mającemu, a kto ma pokarmy, niech także uczyni. ¹²Przyszli też i celnicy, aby byli ochrzczeni, i rzekli mu: Nauczycielu, co czynić będziemy? ¹³A on rzekł do nich: Nic więcej nie czyńcie nad to, co wam postanowiono. ¹⁴Pytali go też i żołnierze, mówiąc: Co mamy czynić i my? I rzekł im: Żadnego nie bijcie ani potwarzajcie, ale na żołdziech waszych przestawajcie. ¹⁵A gdy się lud domniemawał i wszyscy myślili w sercach swych o Janie, by snadź on nie był Chrystusem, ¹⁶odpowiedział Jan, mówiąc wszytkim: Jać was chrzczę wodą, aleć przydzie mocniejszy nad mię, którego nie jestem godzien rozwiązać rzemyka butów jego: ten was chrzcić będzie Duchem świętym i ogniem, ¹⁷którego łopata w ręku jego i wychędoży bojowisko swoje, i zgromadzi pszenicę do szpichlerza swego, a plewy spali ogniem nieugaszonym. ¹⁸Wieleć i innych rzeczy, napominając, opowiedał ludowi. ¹⁹A Herod tetrarcha, będąc strofowany od niego o Herodiadę, żonę brata swego, i o wszytkie złości, które czynił Herod, ²⁰przydał też to nad wszytko i zamknął Jana w ciemnicy. ²¹I zstało się, gdy był chrzczon wszytek lud i gdy Jezus był ochrzczon, i modlił się, że się niebo otworzyło ²²i zstąpił nań Duch święty w osobie cielesnej jako gołębica, i zstał się głos z nieba: Tyś jest Syn mój miły, w tobiem upodobał sobie. ²³A ten Jezus poczynał być jakoby we trzydziestu lat, jako mniemano syn Jozefa, który był Heli, który był Mattat, ²⁴który był Lewi, który był Melchi, który był Janni, który był Jozef, ²⁵który był Matatiaszów, który był Amos, który był Nahum, który był Hesli, który był Nagge, ²⁶który był Mahat, który był Matatiaszów, który był Semej, który był Jozef, który był Juda, ²⁷który był Joanna, który był Resa, który był Zorobabel, który był Salatiel, który był Neri, ²⁸który był Melchi, który był Addi, który był Kosan, który był Elmadam, który był Her, ²⁹który był Jesu, który był Eliezer, który był Jorym, który był Matat, który był Lewi, ³⁰który był Symeon, który był Juda, który był Jozef, który był Jona, który był Eliachim, ³¹który był Melea, który był Menna, który był Mattata, który był Natan, który był Dawid, ³²który był Jessy, który był Obed, który był Booz, który był Salmon, który był Naasson, ³³który był Aminadab, który był Aram, który był Esron, który był Fares, który był Judów, ³⁴który był Jakobów, który był Izaaków, który był Abrahamów, który był Tare, który był Nachor, ³⁵który był Sarug, który był Ragau, który był Faleg, który był Heber, który był Sale, ³⁶który był Kainan, który był Arfaksad, który był Sem, który był Noe, który był Lamech, ³⁷który był Matusale, który był Enoch, który był Jared, który był Malaleel, który był Kainan, ³⁸który był Henos, który był Set, który był Adamów, który był Boży.

 

---

BIBLIA ŁACIŃSKO -POLSKA CZYLI PISMO ŚWIĘTE STAREGO I NOWEGO TESTAMENTU PODŁUG TEKSTU ŁACIŃSKIEGO WULGATY I PRZEKŁADU POLSKIEGO X. JAKÓBA WUJKA T. J. Z KOMENTARZEM MENOCHIUSZA T. J. Tom IV, Wilno. 1907r.