ROZDZIAŁ 10

O wyższości zakonu nowego nad stary i ofiary Chrystusowej nad zakonne.

¹Abowiem zakon mając cień przyszłych dóbr, nie sam obraz rzeczy, na każdy rok temiż samymi ofiarami, które ofiarują ustawicznie, nigdy nie może doskonałymi uczynić przystępujące: ( Albowiem zakon mając cień. Spójnik albo­wiem stwierdza i daje przyczynę, dlaczego zakon i ofiary zakonne nie mogły zgładzić grzechów, i poświęcać ludzi. Przyczyna ta, iż zakon był tylko cieniem dóbr przyszłych w nowym testamencie, to jest sprawiedliwości, łaski i zbawienia, które miał dać Chrystus; cień zaś nie jest samą rzeczą, ale tylko jej obrazem i figurą.— Tem iż samemi ofiarami. Ofiarami tegoż samego rodzaju. — Doskonałymi uczynić. Zupełnie usprawiedliwić, i od grze­chów oczyścić.)

²inaczej przestano by je było ofiarować, dlatego iżby więcej nie mieli żadnego sumnienia o grzech Boga chwalących raz oczyścieni. ( Inaczej przestanoby je było ofiarować. Jeśliby owe ofiary Mojżeszowe miały moc oczyszczania od grzechów, natychmiast by przestano je sprawować, gdyż ci za któ­rych były ofiarowane, tuż zaraz zostaliby od nich uwol­nieni i oczyszczeni. Rzeczesz: Jeśli to rozumowanie apostoła jest słusznem, to dowodzi także tego, czego chcą heretycy, to jest, iż należy znieść w Kościele ofiarę Mszy ś., gdyż Chrystus jedną ofiarą zupełnie zadość uczynił za grzechy. Odpowiadamy, iż męka Chrystusowa była przyczyną naszego zbawienia i odkupienia, ale przyczy­ną powszechną: tego zaś rodzaju przyczyny skutku nie sprawują, jeśli się nie przyłączą do nich przyczyny szcze­gółowe. Tak męka Chrystusowa, która jest przyczyną
powszechną, i wystarczającą w sobie do zgładzenia wszy­stkich grzechów, żeby mogła sprawić zbawienie w czło­wieku, potrzeba, aby była doń zastosowaną przez przy­czyny szczegółowe. Dlatego więc codziennie się ofiaru­je w kościele ciało i krew Chrystusowa, abyśmy, jako co­dziennie grzeszymy, codziennie też czerpali moc ze skuteczności męki Chrystusowej.— Iżby więcej nie mieli żadnego sumienia o grzech. Gdyż byłoby zupełnie zadość­uczyniono za grzechy ich, gdyby one ofiary zdolne były wykupić od grzechu i zadosyć uczynić.— Boga chwalących. Tak nazywa Żydów, którzy przez swoje ofiary, oczysz­czenia i obrządki oddawali cześć Bogu.)

³Lecz w nich bywa przypominanie grzechów na każdy rok. ( Lecz w nich. W ofiarach uroczystości oczyszczenia. — Bywa przypominanie grzechów na każdy rok. Sens zdaje się być taki: Grzechy przez rok popełnione, i ofiarami takoż w przeciągu roku czynionemi zgładzone, znowu się zmywają w dzień oczyszczenia, i czyni się ich przypomnienie, to jest, że i za nie także czyni się ofia­ra oczyszczenia: znakiem więc to jest, iż owe ofiary, sprawowane w przeciągu roku nie m iały mocy oczyszcza­nia grzechów, bo inaczej na próżnoby w dzień oczysz­czenia czyniono ofiary za grzechy już zgładzone.)

⁴Abowiem niepodobna rzecz jest, aby krwią wołów i kozłów miały być zgładzone grzechy.

⁵Przetoż wchodząc na świat, mówi: Nie chciałeś ofiary i obiaty, aleś mi ciało sposobił. ( Przetóż wchodząc na świat. Chrystus przychodząc dla zgładzenia grzechów, i wchodząc na świat przez swoje wcielenie, mówi do Boga Ojca. Ofiary. Krwawej kozłów i cielców. — Obiaty. Niekrwawej, z mąki, wina, chleba, oleju, i t. d. — Nie chciałeś. Oj­cze. — Aleś mi ciało sposobił. Którebym tobie złożył na ofiarę za grzech. — W Psal. 39—7, skąd te słowa wyjęte, wedle Wulgaty mamy, uszy uczyniłeś mi do­skonałe; jak zaś te słowa należy rozumieć i pogodzić ze ś. Pawłem, powiedzieliśmy tamże. P. W.)

⁶Całopalenia, i za grzech nie upodobałyć się. (I za grzech. I ofiary za grzech, dla zgładzenia grzechów, o której patrz Lew. 4— 2. — Nie upodobałyć się. Nie żądałeś, jak ma inny przekład, i nie były tobie tak dalece miłemi, żebyś się przez nie mógł ubła­gać za grzechy ludzi.)

⁷Tedym rzekł: Oto idę, na początku ksiąg napisano jest o mnie, abym czynił, Boże, wolą twoję. (Tedym rzekł: Oto idę. Ponieważ widziałem, iż się tobie nie podobają ofiary zakonne, i że nie mo­żesz niemi się przebłagać, przeto, przyjąwszy ciało, któreś mi przysposobił, oświadczyłem się z gotowością czynienia woli twojej. — Na początku ksiąg napisano jest o mnie. W hebrajskim jest, we zwitku księgi napi­sano jest o mnie. A zatem na począłby, to samo jest co io treści, i oznacza, iż treścią całego Pisma jest Chry­stus, gdyż, jak rzekł Pan, Łuk. rozdz. ost. w. 44: Musiało się wypełnić wszystko, co napisano jest w zakonie Mojżeszowym , i w prorocech, i w Psalmiech o mnie.—I Jan. 5— 39 powiadał tenże Chrystus: Pozbierajcie pi­sma … a one są, które dają świadectwo o mnie.— Abym czynił, Boże, wolę twoję. To jest, całe Pismo S. świadczy, iż dla tego miałem przyjść na świat, abym czynił wolą twoję.)

⁸Wyższej powiedziawszy: Żeś nie chciał anić się podobały ofiary i obiaty, i całopalenia za grzech, które według zakonu bywają ofiarowane, (Wyżej powiedziawszy. To jest. powiedziawszy Dawid w osobie Chrystusa, w Psalmie przywiedzionym w. 39. Sens jest: Chrystus, który nieco wprzódy był po­wiedział: Ofiar i obiat nie chciałeś, gdyż widział, że się one nie podobają Bogu, i nie przebłagiwają gniewu jego, tedy rzekł: Oto przychodzę, abym czynił wolę twoję, o Boże, i ofiarował się na ołtarzu krzyża.)

⁹tedym rzekł: Otóż idę, abym czynił, o Boże, wolą twoję, odejmuje pierwsze, aby wtóre postawił. (Odejmuje pierwsze. Znosi uprzednie i starozakonne kapłaństwo i ofiarę przez to, że mówi, iż ofia­ry nie podobają się Bogu. — Aby wtóre postawił. Posłuszeństwo i ofiarę Chrystusową, gdy mówi: Otoż idę, i t. d.)

¹⁰Przez którą wolą jesteśmy poświęceni przez ofiarę ciała Jezusa Chrystusa raz. (Przez którą wolą jesteśmy poświęceni. Jakby rzekł: I tak się stało; albowiem przez ową wolę Ojca, dla której pełnienia przyszedł Chrystus, jesteśmy po­święceni i usprawiedliwieni, i otrzymaliśmy przez jedną ofiarę to wszystko, czegośmy przez tak wiele ofiar zako­nu otrzymać nie mogli. Albowiem Chrystus, żeby wyko­nał wolę Ojca, ofiarował się raz na krzyżu, i tą ofiarą nas poświęcił. Patrz Wujka.)

¹¹A każdy jednak kapłan stoi co dzień, urząd odprawując i też ofiary częstokroć ofiarując, które nigdy nie mogą grzechu znieść, ( A każdy jednak kapłan. Starego prawa.—Stoi co dzień. Często, albo codziennie stawa przed ołtarzem dla składania ofiar.— Też. Tego samego rodzaju.)

¹²lecz ten, ofiarowawszy jednę ofiarę za grzechy, na wieki siedzi na prawicy Bożej, (Na wieki siedzi na prawicy Bożej. Chrystus nie po­trzebuje wielu ofiar; albowiem jedną wszystko zgładził, i otworzył nam i sobie niebo, tak iż w niem pełen chwa­ły siedzi już na prawicy Bożej.)

¹³na koniec czekając, ażby nieprzyjaciele jego położeni byli podnóżkiem nóg jego. (A iżby nieprzyjaciele jego położeni byli. Aż się mu zupełnie poddadzą i jakby pod nogi legną wszyscy przeciwnicy jego, tak, iż mu więcej szkodzić nie będą mogli, a to się stanie w dzień sądu.)

¹⁴Abowiem jedną ofiarą doskonałymi uczynił, na wieki poświęcone. (Albowiem jedną ofiarą doskonałym i u czynił na wieki poświęcone. Daje przyczynę, dlaczego Chrystus już siedzi po prawicy Bożej, i tylko oczekuje, żeby się poddali nieprzyjaciele pod nogi jego. Przyczyną tą jest, iż jedną swoją ofiarą Chrystus dokonał wszystkiego, tak, że już nic mu nie zostaje dla ofiarowania i udo­skonalenia. — Doskonałymi uczynił. Dał doskonałą ofiarę, doskonałą i zupełną cenę odkupienia i poświęcenia naszego. — Na wieki. Albowiem ta ofiara miała mieć swoję skuteczność aż do końca świata i przez całą wieczność. — Poświęcone. Tych, którzy się poświęcają; albowiem przez ową ofiarę dokonaną na krzyżu, po­święcają się ci wszyscy, którzy przez wiarę i chrzest przystają do Chrystusa, albowiem zastosowuje się do nich owa ofiara jak również i przez inne sakramenta i dobre uczynki.)

¹⁵A świadczy nam i Duch święty. Abowiem gdy powiedział: (A świadczy nam i Duch Święty. To jest, iż ofiary starego testamentu nie mogły zgładzić grzechów, lecz że to dobrodziejstwo zachowane zostało nowemu.—Albowiem gdy powiedział: Jerem. 31— 33. Jest to samo miejsce Jeremiasza, które przywiódł wyż. 8 – 8.)

¹⁶Ten ci jest testament, który postanowię z nimi po onych dniach, mówi Pan: Podając prawa moje w serca ich i napiszę na umysłach ich, ( Ten ci jest testament, który postanowię. Teslament i przymierze, które zawrę z ludem moim, jest takie.— Po onych dniach. Po odrzuceniu ode mnie i mojego Ko­ścioła niewiernych żydów.— Podając prawa moje w serca ich. Gdyż przez Chrystusa rozlana jest łaska i miłość w sercach naszych.)

¹⁷i pamiętać już więcej nie będę grzechów i nieprawości ich.

¹⁸A gdzieć odpuszczenie tych, już ci ofiary nie masz za grzech. (A gdzieć odpuszczenie tych. Gdzie się stało odpu­szczenie grzechów, nie ma więcej miejsca żadna ofiara za grzech. P. W.)

¹⁹Mając tedy, bracia, ufność do weszcia świątynie we krwi Chrystusowej, ( Mając tedy, bracia. Tu się rozpoczyna moralna część listu, w której ich upomina do stałości w wierze i pobożności chrześciańskiej, to jest, aby z powodu prześladowań i nienawiści, nieodstępowali od niej. Sens zaś jest: Ponieważ przez Chrystusa dostąpiliśmy prawdziwego odpuszczenia grzechów, i on po dokonaniu naszego odkupienia wstąpił do nieba, a więc i my miejmy ufność, że wnijdziemy do Świętego, to jest do niebieskiej szczęśliwości. — Do wejścia świątynie. W samem wejściu Chrystusa do Świętego świętych, to jest, do nieba, mamy ufność i my także, iż tam wnijdziem.— We krwi Chrystusowej. Przez krew Chrystusową, nie zaś przez ofiary zakonne.)

²⁰którą drogę nam poświęcił nową i żywą przez zasłonę, to jest ciało swoje, (Którą drogę nam poświęcił. Którą pierwszy otwo­rzył i udeptał. — Nową. Nie naznaczaną niczyim śla­dem.— Żywą. Trwałą, zawsze skuteczną i kwitnącą, która prowadzi do żywota wiecznego. Albo powiada żywą dla tego. iż tą drogą żywą i ożywioną jest ciało Chry­stusowe, i sam Chrystus ‚, który sam o sobie powiedział: Jam jest droga, i t. d. — Przez zasłonę, to jest ciało swoje. Słusznie Ciało Chrystusowe przez zasłonę się oznacza, gdyż jako zasłona zakrywała skrytości świątyni, a jednak dawała tam wnijście; tak ciało Chrystusowe osłaniało niejako bóstwo; ukrywał się bowiem w czło­wieku Bóg, a jednakże przez to człowieczeństwo zosta­liśmy przywiedzeni do Boga

²¹i Kapłana wielkiego nad domem Bożym, ( I kapłana wielkiego. Mając Chrystusa kapłana wielkiego.— Nad domem Bożym. Przełożonego nad całym Kościołem, który jest domem Bożym.)

²²przystąpmy z prawdziwym sercem w zupełności wiary, pokropieni na sercach od sumnienia złego i omyci na ciele czystą wodą, ( Z prawdziwem sercem. Przystępujmy do Boga z sercem prawem i szczerem. — W zupełności wiary. Z zupełną wiarą, nic nie wątpiąc o obietnicach Chry­stusowych. — Pokropieni na sercach. Obmyci i oczy­szczeni na sercach i umysłach naszych krwią Chry­stusową. Stosuje mowę do pokropienia krwią, przez którą w starym zakonie wszystko się oczyszczało co było nieczystem. — Od sumienia złego. Od grzechów, które czynią złem i nieczystem sumienie, jakby rzekł: Przystąpmy do Boga z czystem sercem. — I omyci na ciele czystą wodą. Przystąpmy z ufnością, gdyż jesteś­my oczyszczeni wodą chrztu, która gładzi skazy grze­chów.)

²³trzymajmy wyznanie nadzieje naszej nie chwiejące się (boć wierny jest, który obiecał) (Trzymajmy wyznanie nadzieje naszej. Nie opuszczajmy nigdy wiary, którąśmy przyjmując chrzest wobec Kościoła wyznali. Nazywa ją wyznaniem na­dzieje naszej, gdyż na wierze, którą wyznajemy, opie­ra się nadzieja, i przez owe wyznanie oświadczamy, iż my przez wiarę i dobre uczynki spodziewamy się żywota wiecznego. — Boć wierny jest który obiecał. Prawdziwym i stałym w obietnicach.)

²⁴i przypatrzajmy się jedni drugim ku pobudzaniu miłości i dobrych uczynków, (Przypatrzajmy się jedni drugim ku pobudzaniu miłości. Zapatrujmy się jedni na drugich w ten sposób, żebyśmy się wzajemnie pobudzali do miłości i dobrych uczynków. Nie zapatrujmy się na bliźniego w ten spo­sób, żeby mu zazdrościć lub szkodzić, ale raczej iżby się pobudzić do nabywania tych dobrych uczynków, w których się on ćwiczy.)

²⁵nie opuszczając zgromadzenia naszego, jako mają obyczaj niektórzy, ale ciesząc, a tym więcej, im barziej obaczycie przybliżający się dzień. (Nie opuszczając zgromadzenia naszego. Zgroma­dzenia cbrześciańskiego, albo kościołów cbrześciańskich. — Jako mają obyczaj niektórzy. Jak to czynią niektórzy obojętniejsi. Albo także ma na względzie tych, którzy odstąpili od wiary, i wrócili się do Judaizmu.  — Ale ciesząc. Pocieszając się nadzieją bliskiej zapłaty, W greckim upominając się, to jest wzajemnie się pobudzając do cierpliwego znoszenia przeciwności i do nadziei dóbr przyszłych. — Przybliżający się dzień. Sądu albo śmierci.)

²⁶Bo jeślibyśmy umyślnie grzeszyli po wzięciu znajomości prawdy, już nie zostawa ofiara za grzech, (Bo jeślibyśmy umyślnie grzeszyli. To jest grzechem odstępstwa od Chrystusa i Kościoła.— Już nie zo­stawa ofiara za grzech. Patrz Wujka.)

²⁷lecz straszliwe jakieś oczekawanie sądu i żarliwość ognia, która pożrzeć ma przeciwniki. ( Lecz straszliwe jakieś oczekiwanie sądu. Ale po­zostaje do oczekiwania straszny sąd, potępienie i karanie.— I żarliwość ognia. To jest: pozostaje. Żarliwością ognia nazywa jego gwałtowność karzącą grzeszników. Albo się przypisuje ogniowi jakby poczucie niecierpliwo­ści z powodu tak długiej zwłoki.)

²⁸Kto by zakon Mojżeszów wzgardził, bez wszelkiego miłosierdzia za świadectwem dwu abo trzech umiera. ( Kto by zakon Mojżeszów wzgardził. Gdyby kto zgwałcił prawo Mojżeszowe.)

²⁹Jakoż mniemacie daleko sroższe zasłuży karania, który by Syna Bożego podeptał i krew testamentu, przez którą był poświęcony, pokalaną być rozumiał i Ducha łaski zelżył? ( Któryby Syna Bożego podeptał. Opuścił i odstąpił od niego, wyrzekając się wiary.— Krew testamentu. Krew, przez którą jest zaw arte przymierze pomiędzy Bogiem i ludźmi. — Pokalaną być rozumiał. Tak wzgardził, jak gdyby była rzeczą nieczystą i splugawioną. — Przez któ­rą był poświęcony. Przez którą jednak krew został odkupionym i oczyszczonym od grzechów — Ducha łaski. Ducha S. sprawcę łaski.—Zelżył. Obelgę czyni Ducho­wi S., kto odstępuje od. Chrystusa, gdyż dla niego sam Duch S. przyszedł, żeby go poświęcić.)

³⁰Abowiem wiemy, kto powiedział: Mnie pomsta, a ja oddam. I zasię: Iż Pan sądzić będzie lud swój. (Albowiem wiemy, kto powiedział. Mówię do was Żydów, którzy uczeni w Piśmie św, znacie tego który rzekł, i t. d.; wiecie iż to jest głos Boży .— Mnie po­msta. Pomstę zostawuję sobie. Z tego zaś, iż Bóg pomstę zostawuje sobie, pokazuje się, że karanie będzie strasz­ne. Wyjęte to świadectwo z Deut. 32 —35. — I zasię. I znowu, w tymże samym rozdziale Deut. 36.— Pan sądzić będzie lud swój. Karać.)

³¹Strasznoć jest wpaść w ręce Boga żywego.

³²Rozpominajcież dni dawne, w których będąc oświeceni, wytrwaliście wielką potyczkę trapienia, ( Rozpominajcież dni dawne. Przypominajcie sobie, jakimiście byli dawniej.— Oświeceni. Ochrzczeni; dawniej bowiem przyjmujący chrzest nazywali się oświeconymi.— Wytrwaliście wielką potyczkę trapienia. Wieleście mężnem sercem przenieśli.)

³³częścią, gdy lekkościami i uciski dziwowiskiemeście się zstali, a częścią, gdyście się zstali towarzyszmi tak się mających. ( Lekkościami. Przez lekkości, to jest zniewagi. — Dziwowiskiemeście się stali. Przenośnia wzięta od tych, którzy się wystawują na publiczne widowisko, w celu stawania do walki ze zwierzętami lub zapaśnikami.  Gdyście się stali towarzyszam i tak się mających. Nadto chcieliście być towarzyszami tych, którzy podobne rzeczy cierpieli, bądź z judaizmu, bądź z pogaństwa na­wróconych, współcierpiąc z nimi, i im w miarę możności dopomagając.)

³⁴Abowiemeście i z więźniami społu utrapieni byli i złupienie majętności waszych przyjęliście z weselem, wiedząc, iż wy macie majętność w niebie lepszą i trwającą. (Albowiemeście i z więźniam i społu utrapieni byli. W greckim jest, więzami mojemi.— I złupienie majętno­ści waszych. I cierpieliście złupienie dóbr waszych; i to jeszcze umysłem spokojnym i radośnym.— Lepszą i trwającą. Bogactwa lepsze i skarb w niebie, gdzie złodzieje nie wykopują, ani kradną.)

³⁵Nie traćcież tedy ufania waszego, które ma wielką zapłatę. (Nie traćcież tedy ufania waszego. Pod imieniem ufania, rozumie owe bogactwa niebieskie, których sobie nabyli przez ową cierpliwość godną pochwały. Albo sens jest: nietraćcież owej ufności, którąście powzięli w sku­tek dobrych uczynków waszych.)

³⁶Abowiem cierpliwość wam jest potrzebna, abyście czyniąc wolą Bożą, odnieśli obietnicę. (Albowiem cierpliwość w am jest potrzebna. Żadnej przytem rzeczy oprócz cierpliwości wam nie potrzeba; resztę wszystko macie. — Abyście czyniąc wolą Bożą. Abyście aż do końca trwając w wierze i w wykonywaniu- dobrych uczynków, stali się uczęstnikami obietnicy dóbr niebieskich.)

³⁷Boć jeszcze trochę nieco, który ma przyść, przyjdzie i nie omieszka: (Boć jeszcze trochę nieco. Słowa Wyjęte z Habakuka 2— 3.— Który ma przyjść. Jest peryfraza Ghrystusa- Tak się nazywa Mat. 11— 3, i Objaw. 1—4.— I nieomieszka. Chrystus się niespóźni, i nieodłoży na długo swego przyjścia na sąd; albowiem chociażby jak najdalej się odwlekło, cały ten przeciąg czasu wobec Boga jest krót­kim: albowiem tysiąc lat przed oczyma twymi, jako dzień wczorajszy, który przeminął. Psal. 89, 4. Albo nie omie­szka, gdyż nie o tym się mówi, że się opaźnia, kto za­raz nie przychodzi, ale o tym, kto nie przychodzi w cza­sie oznaczonym.)

³⁸a sprawiedliwy mój z wiary żywie, a jeśli się schroni, nie będzie się podobał duszy mojej. ( A sprawiedliwy mój z wiary żywię. Tymczasem nim nadejdzie Chrystus wybawiciel. Ma tu na względzie apostoł tę przede wszystkiem usługę wiary, iż podnosi, podtrzymuje i cieszy człowieka wpośród nieszczęść, aby pod ich brzemieniem nie upadał, lecz w cierpliwości przetrwał aż do końca, nim posiądzie dobra obiecane.— A jeśli się schroni. To jest przez niedowiarstwo, nieuf­ność, małoduszność.)

³⁹Lecz my nie jesteśmy synowie schraniania ku zginieniu, ale wiary ku otrzymaniu dusze (Synowie schraniania. Powiedziano to wedle sposo­bu mówienia hebrajskiego, zamiast synami schraniającymi się, to jest, niewierzącymi. — Ku zginieniu. Jakby rzekł: Albowiem, jeśli się przez niedowiarstwo schraniamy od Boga, zginiemy, tracąc życie łaski.– Ale wiary. Jesteśmy synami.— Ku otrzymaniu dusze. Abyśmy nie zginęli, ale zachowali dusze nasze od śmierci duchownej i potępienia wiecznego.)

Wykład X. J. Wujka

5. Nie chciałeś ofiary. Cóż tedy? mówi A ugustyn S. Izali my tego czasujesteśm y bez wszelkiej ofiary zostawieni? Żadnym obyczajem, i owszem wnet przydał: Aleś mi ciało sprawił. Iz miasto onych wszystkich ofiar i obiat starego testamentu, ciało jego teraz ofiarują, i pożywającym rozdawają. (August, epist. 3 ad Volusian. et in Psal. 39).

10. Jesteśmy poświęceni przez ofiarę ciała Jezusa  Chrystusa raz. Te też słowa (jako i one niżej wier. 14. Jedną ofiarą doskonałymi uczynił na wieki te, którzy bywają poświęceni rozumieją się o krwawej ofierze na krzyżu Pana Chrystusowej. Jakoby tak mówił: Przez jednę śmierć Pana Chrystusową jesteśmy poświęceni, i owszem i do­skonałymi uczynieni: iżeśmy przez nię dostali nie tylko grzechów odpuszczenia, ale też ozdoby sprawiedliwości, a nawet i zbawienia, a k temu na wieki: to jest na wszystkie wieki i rodzaje ludzi, tak iż już nie potrzebujemy in­szego Chrystusa, któryby ras śmiercią swą odkupił, albo żeby tenże Pan Chrystus za nas albo za insze drugi raz umierał. Wszakże jako bogactwa albo skarby od kogo innego zgotowane i zebrane, człowieka bogatym nie czy­nią, jeźliże ich sobie nie nabędzie: i jako lekarstw a w aptece zgotowane chorego nie uzdrowią, jeźli ich nie używie: i jako źródło wody pragnącemu nic nie pomoże, jeśli się wody z niego nie napije: tak i te skarby i lekarstw a od Pana Chrystusa hojnie zgotowane nic nam nie pomogą, jeśliże ich przez tę ofiarę świętą i przez używanie świętych Sakramentów sobie nie przywłaszczym.

18 Jużci ofiary nie masz za grzech. Chryzostom S. tak na to miejsce pisze: A my jako? Izali nie ofiaruje­my na każdy dzień? Ofiarujemyć w prawdzie, ale to czynimy na pam iątkę śmierci jego. A teżci to jest jedna ofia­ra, a nie wiele ofiar. Tożci zawsze ofiarujemy: nie dziś innego baranka, a innego jutro: ale zawsze tegoż jednego. Bo acz na wielu miejscach ofiarowan bywa, wszakże jeden jest Chrystus. N ie inszą tedy ofiarę, jako biskupi starego zakonu, ale tęż zawsze czynimy: albo raczej pamiątkę onej krwawej ofiary sprawujemy. Bo nam tak rozka­zał mówiąc: To czyńcie na pamiątkę moję. To Chryzostom S. (Hom. 17 ad Hebr. Łuk . 22, 19).

26. Już nie zostawa ofiara za grzech. Umyślnie grzeszącym i odstępującym od już poznanej i przyjętej pra wdy wiary Chrystusowej, nie zostawa ofiara za grzech. Nie iżby nie miało być miejsca do pokuty: ale iż niemasz żadnej inszej prawdziwie skutecznej ofiary, jedno śmierć P ana Chrystusowa, którą oni depcą swojem odstąpieniem. Bo już nie najdą inszego Chrystusa, ani inszego chrztu, ani inszej ofiary, którąby mogli być z Bogiem pojednani.

BIBLIA ŁACIŃSKO -POLSKA CZYLI PISMO ŚWIĘTE STAREGO I NOWEGO TESTAMENTU PODŁUG TEKSTU ŁACIŃSKIEGO WULGATY I PRZEKŁADU POLSKIEGO X. JAKÓBA WUJKA T. J. Z KOMENTARZEM MENOCHIUSZA T. J. Tom IV, Wilno. 1907r.