1 List św. Pawła do Tymoteusza – Z objaśnieniami. Cz. I i II.

Wprowadzenie do Listu pierwszego św. Pawła Apostoła do Tymoteusza

Wykład X . J. Wujka.

Tymoteusz Listreński z ojca poganina, a z matki żydówki, na imię Eunicyi urodzony, dla wielkich darów Bożych jemu użyczonych, będąc jeszcze młodym, od Pawła był biskupem w Effezie postanowion. Do tego pisząc Paweł S. cel albo summę pierwszego listu wyraża temi słowy mówiąc: To ja tobie piszę, synu, abyś wiedział, jako się masz w domu Bożym
sprawować. Uczy go tedy (i w nim wszech biskupów) jako sam siebie i innych rządzić ma. Aby z strony swojej, był przykładem i zwierciadłem wszelakiej cnoty, ludziom wszystkich stanów. A z strony innych, aby nikomu nie dopuszczał czego inszego uczyć, jedno to co przyjął święty Ko­ściół powszechny, to jest, katolickiej wiary. K temu, aby starym i młodym, mężom i białymgłowom, panom i sługom, bogatym i ubogim przypominał ich powinności. Przy tem pokazuje, z jaką ostróżnoścją, i jakie persony ma na kapłaństwo poświęcać, za kim się ma modlić, i kogo przypu­szczać do ślubów czystości.

ROZDZIAŁ 1

O unikaniu próżnych rozpraw, o miłości bliźniego, świątobliwości życia, i t.d.

¹Paweł, Apostoł Jezusa Chrystusa podług rozkazania Boga, zbawiciela naszego, i Chrystusa Jezusa, nadzieje naszej, ( Podług rozkazania. Jakby rzekł: Na rozkaz Boży apostolstwo przyjąłem.)

²Tymoteuszowi, miłemu synowi w wierze. Łaska, miłosierdzie i pokój od Boga Ojca i Chrystusa Jezusa Pana naszego. ( Miłosierdzie. Nigdzie w innych listach, jak zauważał Ś. Chryzostom, nie wyraża 8. Paweł życzenia miłosierdzia, ale tylko łaski i pokoju; a to, jak uważa uczynił apostoł z wielkiego i rodzicielskiego przywiąza­nia dla Tymoteusza, jakby się o niego lękając; zwłasz­cza iż większego miłosierdzia potrzebują ci, którzy są  przełożonymi nad innych.)

³Jakom cię prosił, abyś został w Efezie, gdym szedł do Macedonijej, abyś opowiedział niektórym, żeby inaczej nie uczyli ( Jakom cię prosił. Chciałbym, żebyś to uskutecznił, o com cię prosił, gdy odchodząc do Macedonii, zostawi­łem ciebie w Efezie.—Opowiedział. Rozkazał.—Żeby inaczej nie uczyli. Jak my zwyczajnie wszędzie nauczamy. P. Wujka.)

⁴ani się bawili baśniami i nieskończonym wyliczaniem rodzajów: które radszej gadki przynoszą niż zbudowanie Boże, które jest w wierze. ( Ani się bawili baśniami. Mówi o baśniach i rodo­wodach żydowskich, jakie się teraz znajdują w Talmudzie i u rabinów .—Nieskończonem wyliczaniem rodzajów. Ro­zumie najdłuższe i prawie nieskończone rodowody, przez które usiłowali wyprowadzić swój ród od Abrahama, żeby się poszczycić szlachetnością swojego pochodzenia. — Które raczej gadki przynoszą. Spory z tymi, którzy się może ośmielają w czem zaprzeczyć. — Niż zbudowanie Boże, które jest w wierze. Niż postęp w znajomości i czci Boga, która się zasadza na wierze i pobożności)

⁵A koniec przykazania jest miłość z czystego serca i sumnienia dobrego, i wiary nieobłudnej. (A koniec przykazania jest miłość. Udowadnia Apo­stoł, iż te baśnie i genealogie nie są zgodnemi z pra­wem i Ewangelią. Udowadnia zaś tak: końcem prawa  jest uległość i podsycanie wiary, nadziei i miłości: otoż te baśnie nie rodzą zbudowania w wierze, a następnie i miłości, ale kłótnie i spory; a więc te baśnie nie są w duchu prawa i Ewangelii. — Przykazania. Przez który wyraz oznacza Apostoł prawo Ewangeliczne, tudzież je ­go ogłaszanie i opowiadanie.—Z czystego serca. Pocho­dząca z woli niepodległej złym namiętnościom, tak iż miłujemy tylko to, co miłować należy, tak wykłada Ś. Augustyn (lib. 1. de JDoctrina Christiana) .— I sumienia dobrego. Zdaje się, iż to samo się oznacza w tych dwóch częściach, chociaż jeśli dokładnie zechcemy odróżniać, sumienie dobre jest wynikiem czystości serca, jako jej skutek; sumienie bowiem niczem jest innem jak zezna­niem i świadectwem duszy, która twierdzi, że prowadzi­my żywot święty i czysty, zgodny z prawem Bożem. — Wiary nie obłudnej. Prawdziwej i szczerej. P. Wujka.)

⁶Od których niektórzy obłądziwszy się, obrócili się ku próżnomowności ( Od których niektórzy obłądziwszy się. To jest, od miłości i wiary nieobłudnej.— Obrócili się ku próżnomówności. Obrócili się do próżnej gadatliwości, jak zwykle czynią heretycy, którzy nie w innym celu odwiedzają szkoły rozpraw, jak żeby zyskać pochwałę umijętności u nieuków, którzy to najbardziej podziwiają, co najmniej rozumieją.)

⁷chcąc być nauczycielmi zakonu, nie rozumiejąc ani co mówią, ani o czym twierdzą. ( Chcąc być nauczycielem i zakonu. Uchodząc za na­uczycieli prawa Mojżeszowego. — Ani o czem twierdzą. Nie wiedząc, czy to co twierdzą jest w rzeczy samej prawdą.)

⁸A wiemy, że dobry jest zakon, jeśliby go kto przystojnie używał, ( A wiemy że dobry jest zakon. Gdy próżnych nau­czycieli prawa napastuję, nie okazuję lekceważenia dla samego prawa, które jest dobrem, jeśli je kto dobrze rozumie, i jego dobrze używa; albowiem przez swoje fi­gury prowadzi do Chrystusa, i zawiera w sobie przepisy moralne do urządzenia świętego życia służące.)

⁹wiedząc to, iż zakon nie jest postanowion sprawiedliwemu, ale niesprawiedliwym i niepoddanym, niepobożnym i grzesznym, złośliwym i sprosnym, ojcomordercom i matkomordercom, mężobójcom, (Wiedząc to, iż zakon nie jest postanowion sprawiedliwemu, ale niesprawiedliwym. Jest to rzecz jedna, któ­rej pomiędzy innemi wymaga Apostoł do tego, żeby słu­sznie używać prawa, to jest, aby każdy wiedział, że ono nie jest postanowionem dla sprawiedliwych, to jest dla chrześcian usprawiedliwionych i poświęconych przez Chry­stusa. Sprawiedliwym nie jest także postanowionem prawo co do kar, które zadaje; albowiem kto świątobliwie żyje, nie staje się winnym kary: i ten sens doskonale przypada do tego, co następuje.—I niepoddanym. nie ­posłusznym, którzy niechcą ulegać—Sprośnym. Odłączo­nym od wszelkich świętości z powodu jakiej zmazy, któ­rą zaciągnęli. P. Wujka.)

¹⁰porubnikom, Sodomczykom, wolnych ludzi przedawaczom, kłamcom i krzywoprzysiężcom, i jeśli się co innego zdrowej nauce sprzeciwia,

¹¹która jest wedle Ewanielijej chwały błogosławionego Boga, która mnie jest zwierzona. ( Która jest wedle Ewangelii. Zgodna z Ewangelią.— Ewangelii chwały błogosławionego Boga. Tak nazywa Ewangelią, gdyż przez nię odbiera Bóg chwałę; albowiem końcem Ewangelii jest chwała Boża.)

¹²Dziękuję temu, który mię umocnił, Chrystusowi Jezusowi, Panu naszemu, iż mię za wiernego poczytał na usługowanie postanowiwszy, (Temu. To jest Bogu.—Który mię umocnił Chry­stusowi Jezusowi. Który mię umacnia, dla chwały Chrystusowej, który mnie dodaje sił i ducha, żebym potężnie i nieustraszenie opowiadał Chrystusa. — Wier­nego. Rozumie tego, który zasługuje na zaufanie, i po­wierzone obowiązki wiernie wypełnia. — Na usługowanie postanowiwszy. Apostolstwa i opowiadania Ewan­gelii. Pierwszą i najważniejszą przyczyną, dla czego Pan wybrał przed innymi S. Pawła do łaski i Apostolstwa, była dobra woła Boża i szczególne względem niego mi­łosierdzie. Mógł jednak Bóg mieć wzgląd podrzędny i na przyrodzone dary Ś. Pawła, i dla nich wybrać raczej jego jak innych, na przykład, iż był biegłym w prawie, bystrego umysłu, niepospolitych zdolności i t. d.)

¹³którym był pierwej bluźnierzem i przeszladowcą, i łżywym: alem dostąpił miłosierdzia Bożego, żem nie wiedząc, czynił w niewierności. (Którym był pierwiej bluźnierzem. Względem Chry­stusa.—Prześladowcą. Kościoła.—Łżywym . Krzywdzicie- lem. — Nie wiedząc czynił. Nie wiedziałem bowiem, że prześladuję Messyasza.)

¹⁴Lecz barzo obfitowała łaska Pana naszego z wiarą i z miłością, która jest w Chrystusie Jezusie. (Lecz bardzo obfitowała łaska. Która mnie z wil­ka uczyniła owcą, i z prześladowcy opowiadaczem. — Z wiarą i z miłością. Z łaską, obficie na mnie wylaną, były także jej towarzyszki, to jest, wiara i miłość. — Która jest w Chrstusie Jezusie. To jest wiara i powo­łanie chrześciańskie, boskie i nadprzyrodzone.)

¹⁵Wierna mowa i wszelkiego przyjęcia godna, iż Chrystus Jezus przyszedł na ten świat grzeszne zbawić, z których jam jest pierwszym. ( Wierna mowa. Powiedział był apostoł, iż w nim nadmiar obfitowała łaska: teraz zaś dodaje, że ta łaska jest dostępną wszystkim grzesznikom. — Wierna mowa. Prawdziwa i której wierzyć potrzeba; jakby rzekł: To co mówię jest rzeczą najprawdziwszą.—I wszelkiego przyjęcia godna. Godna żebyśmy ją ze wszech miar przy­jęli. —Z których jam jest pierwszym. Największym, najprzedniejszym.)

¹⁶Alem dlatego miłosierdzia dostąpił, aby we mnie naprzód okazał Jezus Chrystus wszelaką cierpliwość na naukę tym, którzy mu mają uwierzyć ku żywotowi wiecznemu. (Aby we mnie naprzód. W greckim jest- pierwszym i największym grzeszniku. — Wszelaką cierpliwość. Niewymowne swoje miłosierdzie i cier­pliwość.)

¹⁷A królowi wieków, nieśmiertelnemu, niewidzialnemu, samemu Bogu cześć i chwała na wieki wieków. Amen. (A królowi wieków. Zowie się Bóg królem wie­ków dla tego, iż przez niego są stworzone, jako to wykazuje Ś. Dyonizy Areopagita, (lib. de divinis Nomim bus, c. 5). –Karnemu Bogu. Który sam jeden tylko jest prawdziwym’Bogiem. — Na wieki wieków. Na całą wieczność. Patrz Wujka.)

¹⁸To rozkazanie poruczam tobie, Tymoteuszu, według uprzedzających o tobie proroctw, abyś w nich bojował dobry bój, ( To rozkazanie. Ma na względzie to, co powiedział w. 3, to jest, żeby inaczej nie nauczali i t. d.— Według uprzedzających o tobie proroctw. Zalecam tobie to przy­kazanie, którem już wytłumaczył, iż jako przez objawienie Boże i upomnienie ducha proroczego poświęciłem ciebie na biskupa Efezkiego, tak żebyś wedle tego pro­roctwa teraz walczył, i jemu odpowiadał, i pokazał, iż prawdziwem było proroctwo o tobie.)

¹⁹mając wiarę i dobre sumnienie; które odrzuciwszy niektórzy, z strony wiary rozbili się: ( Mając wiarę i dobre sumienie. Będziesz dobrze walczył, o Tymoteuszu, jeśli należytą wiarę względem prawdziwych i prawowiernych dogmatów, i dobre su­mienie, to jest, święte życie i nienaganne obyczaje zachowasz. — Które. Dobre sumienie. — Z strony wiary rozbili się. Ulegli rozbiciu się pod względem wiary, i stali się odstępcami, schyzmatykami, heretykami. Patrz Wujka.)

²⁰z których jest Hymeneusz i Aleksander, którem oddał szatanowi, aby się nauczyli nie bluźnić. ( Z których. Z liczby których. — Aleksander. Ten sam, o którym w. II. Tim. 4, 14. powiedział; Aleksan­der mosiężnik wiele mi złego pokazał. — Którem oddał szatanowi. Których wykląłem. Patrz, co się rzekło I. Kor. 5, 5.—Aby się nauczyli nie bluźnić. Aby się po­prawili, porzucili swoje bluźnierstwa i herezją; klątwa bowiem powinna być rzuconą nie dla zguby ale dla po­prawy grzesznika. Patrz Wujka.)

 

Wykład X. Jakóba Wujka.

3. Żeby inaczej nie uczyli. Własny znak heretyków i odszczepieńców jest, inaczej uczyć niźli uczono i wierzono w Kościele katolickim, pierwej niźli oni z nauką swą nastali. Patrz Galat rozuz. b, 20.

5. Koniec przykazania jest miłość. Iż się do niej wszystkie przykazania ściągają, iż przez nie bywają wykonane i wypełnione: nadobnie Augustyn S. powiedział: (De nat. et grat. cap. 70). Iż miłość zaczęta,jest zaczęta sprawiedliwość: miłosc rostąca jest rostąca sprawiedliwość: miłość wielka, jest wielka sprawiedliwość-doskonała miłość, jest doskonała sprawiedliwość.

9. Zakon nie jest postanowion sprawiedliwemu. Nie iżby sprawiedliwy nie był powinien czynić co zakon roz­kazuje, i strzedz się czego zakazuje: ale iż co niezbożni czynią dla bojaźni karania, to sprawiedliwi dobrowolniei z miłości czynią. (Augustyn in Psal. 118 cont. 11).

 

---

ROZDZIAŁ 2

O modlitwie za królów i możnych, ubiorze kobiet i ich zachowaniu się, i t. d.

¹Proszę tedy napierwej, aby były czynione prośby, modlitwy, przyczyniania, dziękowania za wszytkie ludzie; ( Proszę. Upominam, zalecam. — Tedy. Spój­nik ten pokazuje, iż to co następuje wypływa z po­przedzającego. Związek więc jest taki, jakby rzekł: Żeby dobrze bojować, i należycie spełniać obowiązek biskupa, i żeby podwładni dobrze i godnie służyli Bo­gu, i uniknęli rozbicia się pod względem wiary, po­trzeba wszystkim ustawicznie się modlić. — Najpierwej. Przedewszystkiem chcę, abyście się modlili, i t . d. — Prośby. Błagania w celu oddalenia nieszczęść. — Modlitwy. Błagania w celu uproszenia dóbr wszelkich. — Przyczynienia. Gdy się wstawiamy za drugimi. Patrz Wujka.)

²za króle i wszytkie, którzy są na wyższym miejscu, abyśmy cichy i spokojny żywot wiedli we wszelakiej pobożności i czystości. ( Na wyższem miejscu. Zaszczyceni wyższą godnością. — Abyśmy cichy i spokojny żywot wiedli. To się stanie, gdy królowie i książęta będą mądrze rządzili krajem, i my im ten dar mądrości przez modlitwę uprosimy. —  We wszelakiej pobożności i czystości. Czystość oznacza tu nieskażone obyczaje.)

³Abowiem to jest dobra i przyjemna przed zbawicielem naszym Bogiem, ( Albowiem to. To jest, modlitwa za wszystkich ludzi.)

⁴który chce, aby wszyscy ludzie byli zbawieni i przyszli ku uznaniu prawdy. (Chce aby wszyscy ludzie byli zbawieni. O ile jest z niego, i daje do tego dostateczne środki.)

⁵Bo jeden Bóg, jeden i pośrzednik Boga i ludzi, człowiek Chrystus Jezus, ( Bo jeden Bóg. Stwierdza to co był powiedział, że Bóg chce zbawienia wszystkich ludzi, gdyż jeden jest Bóg stworzyciel i Ojciec wszystkich, który przeto miłuje swoje stworzenie i jemu życzy dobrego. Jeden także człowiek Chrystus, pośrednik wszystkich ludzi, który przeto pragnie żeby się jego dobrodziejstwo rozciągało do wszystkich i wszyscy byli jego uczęstnikami. Patrz Wujka.)

⁶który samego siebie dał odkupienie za wszytki, świadectwo czasów swych, ( Odkupienie. Zapłatę na okup.—Swiadectwo czasów swych. Aby to odkupienie było świadectwem Boskiej miłości i sprawiedliwości na sądzie przyszłym.)

⁷na które ja jestem postanowion kaznodzieją i Apostołem (prawdę mówię, nie kłamam), nauczycielem Poganów w wierze i w prawdzie. ( Na które. To jest świadectwo Chrystusowe, czyli dla ogłaszania odkupienia Chrystusowego. — Nauczycielem poganów w wierze i w prawdzie. Nauczycielem po­ganów, których mam obowiązek nauczać wiary i prawdy, to jest, żeby przyjęli wiarę Chrystusową, i uznali jego prawdę.)

 ⁸Chcę tedy, aby mężowie modlili się na każdym miejscu, podnosząc czyste ręce, bez gniewu i sporów. ( Modlili się na każdem miejscu. Mówi o modlitwie publicznej, którą czynić należy w każdem miejscu, to jes t poświęconem na publicną modlitwę: jakby rzekł: Żydzi się tylko modlą w Kościele Jerozolimskim; ja zaś chcę, żeby chrześcianie modlili się w każdym kościele, i na każdem miejscu przeznaczonem na modlitwę. — Podno­sząc czyste ręce. Wedle zwyczaju modlących się. — Bez gniewu. Bez pamięci na krzywdy, bez chęci zemsty.— I sporów. Aiixyiayov., to jest, gdy kto rozniewany i chci­wy zemsty, pełen jest burzliwych myśli. Ambroży Ś. w ogólności rozumie roztargnienie umysłu, które się w modlitwie usuwać powinno przez skupienie ducha.

⁹Także i niewiasty w ubierze ochędożnym, ze wstydem i miernością ubierając się, nie z trafionemi włosy abo złotem, abo perłami, abo w kosztownej szacie (Obiecującym. Wyznawającym. — Przez uczynki dobre. Przez dobre życie i obyczaje chrześciańskie.)

¹⁰ale jako przystoi niewiastom, obiecującym pobożność przez uczynki dobre. ( A nauczać niewieście nie dopuszczam. W kościele i na publicznem zebraniu,— Ani panować. Ani przywła­szczać władzy nad mężem. P. W .)

¹¹Niewiasta niech się uczy w milczeniu, z wszelakim poddaństwem.

¹²A nauczać niewieście nie dopuszczam ani panować nad mężem: ale być w milczeniu. Adam nie jest zwiedzion. Adam nie był zwiedzio­nym od czarta, ale zwabiony przez żonę, zgwałcił przy­kazanie Boże; jakby rzekł: Słusznie tedy, iż ten ma pierwszeństwo, który mniej jest podległym oszukaniu. — W przestępstwie. Boskiego przykazania, o niepożywaniu owocu z drzewa.)

¹³Bo Adam pierwszy stworzon jest, potym Ewa; ( Bo Adam pierwszy stworzon jest. Mąż bowiem ją przewyższa w godności ze względu na pierwsze stanowi­sko. )

¹⁴i Adam nie jest zwiedzion, lecz niewiasta zwiedziona w przestępstwie była.

¹⁵Ale zbawiona będzie przez rodzenie dziatek, jeśliby trwała w wierze i w miłości, i w świątobliwości z trzeźwością. ( Ale zbawiona będzie przez rodzenie dziatek. Jakby
rzekł: Chociaż nie będzie uczyła niewiasta, nie zabrak­nie jej pobożnego zatrudnienia, przeto będzie zbawioną przez pobożne wychowanie dziatek. — Jeśliby trwała w wierze, i w miłości. Jeśli będzie stalą w wierze i miło­ści. W greckim jest, jeśliby trwali, to jest, synowie; co znaczy, jeśli matka będzie się starała, żeby trwali w wierze Chrystusowej, miłości i świętości, gdy ma o nich staranie. — Z trzeźwością. Czystością i unikaniem ponęt.)

 

Wykład X . J Wujka

1 Prośby, modlitwy. To wszystko, jako Augustyn Ś. uczy. (lib. 1. Trinit cap. 7), przy ofierze Mszy s. wszystek Koscioł chrześcijański zachowuje: czyniąc prośby przed poświeceniem Sa­kramentu: modlitwy przy poświęceniu i po poświęceniu, które modlitwa Pańska amyka: przyczyniania gdy kapłan ludziom błogosławi: dziękczynieniem nawet wszystko zamykając. (August, epist. 59, quaest 5 ad Paulin)

5. Jeden i pośrednik _ Chrystus w postaci Bożej jest rówien Ojcu, a w postaci służebniczej jest pośrednikiem Boga i ludzi. Pośrednik jest z strouy człowieczeństwa: lecz z strony bóstwa, nie jest pośrednik, bo jest równy Ojcu, i Bog u Boga, i z Ojcem i z Duchem S. jeden Bóg. K temu sam Pan Chrystus jest pośrednikiem odkupie­nia i przejednania z Bogiem: iż on samego siebie dał okupem za wszystkie: jako tu dokłada Paw eł S Lecz nie sam jest pośrednikiem ze strony przyczyniania. Bo i Mojżesz był takim pośrednikiem,  wszyscy, którzy się modlą i przyczyniają do Boga za nami, są pośrednikami. I przetoż gdzie Pan Chrystus nazwan jest przyczyńcą do Boga za nami. tam nie mówi pismo, żeby sam był przyczyńcą: iż się też i drudzy za nami przyczyniają. Nadto sam Pan Chrystus jest pośrednikiem ze strony natury: iż jest średnim między Bogiem a człowiekiem: będąc w jednej  personie i Bogiem i człowiekiem, co potrzebno było do pojednania człowieka z Bogiem. Tę przyczynę dają mało nie wszyscy Doktorowie, pisząc na to miejsce. Trzecia przyczyna jest, iż Pan Chrystus sam jest pośrednikiem ta ­kim, który żadnego innego pośrednika nie potrzebuje: jako potrzebują wszyscy inni święci, przez jednego pośrednika Chrystusa przejednani: przez którego i teraz wszystko upraszają. Przetoż Augustyn S. (lib. 2 cont. Parmen. cap. 8) powiedział: Wszyscy ludzie chrześcijańscy społem się modlitwom swym zalecają: lecz za kim nikt nie prosi, ale on za wszystkie, ten jest jeden i prawy pośrednik. (August, lib. 10. Confess, cap. 43. Yide Bellarm. de Chri­
sto, lib. 3, cap. 5. Y. Mojż. ó, 5. Gralat. 3, 19. I. Jan 2, 1. Rzym. 8, 34.)

12. Nauczać niewieście nie dopuszczam. Przeciw temu rozkazaniu czynią dzisiejsze niewiasty, zwłascza te, które się Ewangeliczkami zowią, Biblią szermując, i o piśmie się dysputując, którym się to słusznie rzec może, co Bazylius S. kuchmistrzowi cesarskiemu, coś z pisma, za Ariańską sektą przywodzącemu, odpowiedział: Twoja rzecz, prawi, potrawy cesarzowi gotować, a nie Ewangelią wykładać.

 

---

BIBLIA ŁACIŃSKO -POLSKA CZYLI PISMO ŚWIĘTE STAREGO I NOWEGO TESTAMENTU PODŁUG TEKSTU ŁACIŃSKIEGO WULGATY I PRZEKŁADU POLSKIEGO X. JAKÓBA WUJKA T. J. Z KOMENTARZEM MENOCHIUSZA T. J. Tom IV, Wilno. 1907r.