O podstępach szatańskich i opętaniu – Kard. J.Bona

O duchu szatańskim i jego znamionach. Jakie są sztuczki i podstępy szatańskie? O różnych złudzeniach szatańskich. Nieco o opętaniu. O duchu cielesnym i światowym. 

1. Szatan nie zawsze otwarcie napastuje człowieka, utwierdzając go w błędzie, lub zachęcając do złego. Owszem, niekiedy za­sadza się skrycie, przybierając postać anioła  światłości i skłania zdradliwie do grzechu pod pozorem dobrego.  Nietrudno go poznać, kiedy nas otwarcie napastuje; nawet i zu­pełnie niedoświadczeni zdołają rozpoznać fałszywe i niemoralne pokusy. Lecz niezmier­nie trudno poznać jego zdradę, kiedy pod pozorem dobrego stawia zasadzki, kiedy pod­stępnie przedstawia występek za cnotę, a złe za dobre.

Znane nam są liczne i smutne przykła­dy podobnych omamień. I tak, poradził on zakonnikowi Heronowi, aby się wrzucił do studni, przedstawiając mu, że dla wielkich cnót i zasług nie może ponieść żadnego uszczerbku. Innego zaś skłonił do zamordowania syna, celem rzekomego naśladowa­nia posłuszeństwa Abrahama. Inny znowu tak bardzo dał się złudzić sztuczkami szatańskimi, że przeszedł na żydowską wiarę. Pustelnika zaś Walensa (5) tak wzbił w pychę częstymi objawieniami, że był najsilniej przekonany, iż z aniołami obcuje, a nawet szatanowi pod przybraną postacią Chrystusa oddał cześć boską.

Nie masz na to lepszego lekarstwa, jak to, które przepisuje Kassyan (6), o któremeśmy już nieraz wspomnieli. aby mianowicie, nie tylko wszystkie czynności, ale nawet wszystkie myśli poddawać pod sąd starszych, aby człowiek, nie ufając sobie, zda­wał się we wszystkim na ich zdanie i z ich nauki poznawał co złe, a co dobre. Takie postępowanie nie tylko poprowadzi go po do­brej drodze, ale zarazem obroni od wszystkich podstępów i zasadzek nieprzyjacielskich. Al­bowiem zła myśl natychmiast odstępuje, kiedy się ją pozna i zanim jeszcze zapadnie wyrok rozpoznania, już ohydny wąż ucieka, jakoby wydobyty na światło z podziemnej kryjówki i niejako wyśmiany i zhańbiony.

2. Osoby duchowne zwykł szatan w na­stępujący sposób odwodzić od cnoty. Naj­pierw radzi im, aby zaniedbywały rzeczy pozornie małej wagi i tak powoli upadały (7) Następnie zajmuje niebacznych sprawami, nie mającymi nic wspólnego z własnym powołaniem i tak nieznacznie wyprowadza ich za zakres własnej działalności, a sprowadza na obce pole. Następnie okrąża duszę ze wszystkich stron, jakoby na zwiady i roz­poznając jej skłonności, a poznawszy jej słabe strony uderza na takowe.
Toż słusznie mówi o tem św. Leon W.(8):

Ów wróg od­wieczny nie przestaje zastawiać wszędzie sideł. Wie on dobrze przeciw komu użyć żądzy chciwości, komu poddać pokusy niewstrzemięźliwości, przeciw komu wystąpić z ponętami lubieżności, a w kogo wszczepić jad zazdrości. Wie on dobrze kogo smutkiem wprawi w za mieszanie, kogo oszuka pociechą, kogo prze­strachem omami, kogo uwiedzie podziwem. On śledzi we wszystkich przyzwyczajenia, bada ich zabiegi, rozpoznaje skłonności i tam szu­ka sposobności wyrządzenia szkody, w czym ko­goś więcej zajętym zastaje. Jako nieprzyjaciel oblegający miasto, napada na mniej obwaro­wane części murów, tak też i szatan napada podstępnie dusze ze słabszej strony.

3. Pokusy szatańskie zwykły początkowo wzbudzać zaufanie, lecz później prowadzą do zwątpienia w pomoc Bożą i do rozpaczy. Dlatego zaraz w początkach pokusy należy wykrywać jej podstępne plany i opierać się mężnie pierwszym napadom, aby szatan, rozzuchwalony naszą gnuśnością, nie pokonał nas i nie zdobył twierdzy naszej duszy.

Ponieważ zaś napotyka dwojakiego rodzaju ludzi, to jest dobrych i złych, przeto dobrym poddaje pokusy, pobudzające do oschłości i skrupułów; złym zaś poddaje takie, które, ostatecznie prowadzą do zmysłowej rozko­szy. Pierwszych napada ostro; drugich zaś spokojnie, słodko i łagodnie. Ta różnica pochodzi z odmiennego usposobienia dusz. Do duszy bowiem, przeciwnej sobie, przychodzi zły duch z hałasem, łatwym do poznania; przeciwnie zaś do duszy, podobnej do siebie, przy­chodzi spokojnie, jako do własnego i otwartego domu. Takie bywają początki pokus, gdyż w ich rozwoju nawet i złych, których podstępnie opanował, wprawia ten wróg zdradliwy w zamieszanie i okrywa ich niejako osłoną ciemności.

I nie można się temu dziwić, gdyż nie może być pokoju tam, gdzie nie masz Boga.
Tak skłonił zdrajcę Judasza do sprzedania Pana Jezusa, a po spełnieniu tej strasznej zbrodni, wtrącił go następnie w rozpacz, a osta­tecznie poddał mu stryczek.

Tak więc początkom złego należy się opierać, jak uczy św. Augustyn (9):

Przychodzi ci na myśl coś niegodziwego, nie zastanawiaj się nad tym i nie zgadzaj, bo to, co ci na myśl przyszło, jest głową węża; przydepcz głowę, a unikniesz dalszych poruszeń. Co to znaczy: przydepcz głowę? To znaczy: wzgardź samą pokusą! Może ci obiecuje zyski? Jest to wielki zysk i wiel­ki skarb. Jeżeli użyjesz tego podstępu, będziesz bogatym. Jest to głowa węża, więc ją przydepcz. Co to znaczy: przydepcz? To znaczy, wzgardź tym, co ci podsuwa. Lecz może ci podsuwa wielkie skarby ? A cóż pomoże czło­wiekowi jeśliby wszystek świat zyskał, a na duszy swej szkodę podjął ? (10). Niechaj zaginie zysk światowy, byleby nie było szkody duchowej. Tak mówiąc dowiedziesz, żeś odkrył głowę węża i żeś ją zdeptał. Ten wąż „szlakuje stóp twoich”, Co to jest: szlakuje stóp twoich? Wygląda byś zeszedł z drogi Bożej! Ty zważasz na początek pokusy, a on patrzy na twój upadek. Bo jeżeli się potkniesz, upadniesz; jeżeli upa­dniesz, on będzie górą. Abyś snać nie upadł, nie schodź z drogi. Ciasną ścieżkę wytknął ci Pan ; cokolwiek jest poza nią, jest śliskie. Dlatego światłem jest Chrystus i drogą jest Chrystus. Jeżeli odejdziesz od niego, nie będziesz ani we świetle, ani na drodze.

4. Job sprawiedliwy, mówiąc o szata­nie, tak się o nim pod nazwiskiem Lewiatana wyraża:

Duch jego węgle zapala, a płomień z ust jego wychodzi (11). Św. Grzegorz (12) w następujący sposób objaśnia powyższe słowa: Lewiatan tylekroć węgle zapala, ile­kroć jego skryte poduszczenia sprowadzają, ducha ludzkiego do zakazanych rozkoszy. Jednych bowiem zapala pochodniami pychy, in­nych zazdrości, innych lubieżności, a innych chciwości. Pochodnię pychy podsunął Ewie, skłaniając ją do wzgardzenia słowami przykazania Pańskiego. Żarem zazdrości zapalił duszę Kaina, kiedy się tenże zasmucił, że Bóg przyjął ofiarę brała i tym sposobem doszedł do zbrodni bratobójstwa. Pochodniami lubieżności rozpalił serce Salomona, czyniąc go tak wielkim niewolnikiem miłości kobiet, iż pędząc za uciechami cielesnymi, popadł w bał­wochwalstwo,, a zapomniał o czci należnej Stwórcy. Ogniem chciwości rozpalił duszę Achaba, skłaniając go niepohamowaną żądzą do pragnienia cudzej winnicy i pociągając go tym sposobem aż do zbrodni mężobójstwa. „A płomień z ust jego wychodzi”. Płomie­niem ust jest wpłyio jego tajemnych podsze­ptów, bo dusza, pod wpływem jego pokus, za­pala się pożądliwością. 

 Wreszcie wyprowa­dza św. Grzegorz taki wniosek, że kto nie chce być ogarniony płomieniem ust jego powinien uciec się do pomocy modlitwy. Bo zdroje łez szybko gaszą płomień jego.

5. Szatan, król pychy, będąc przeciwni­kiem i nieprzyjacielem Chrystusa, zawsze do tego nakłania, co jest przeciwne przykła­dom i nauce Chrystusowej. Chrystus bowiem, jak uczy św. Grzegorz (13),

mówi przez usta Proroka: „Żywot mój przybliżył się do pie­kła” (14); szatan zaś powiada:  Nad gwiazdy Boże wywyższę stolicę moję (15); Chrystus „będąc w postaci Bożej, nie poczytał za drapieztwo, że był równym Bogu ; ale wyniszczył samego siebie, przyjąwszy postać sługi (16) ; szatan zaś powiada: ,,wstąpię na wysokość obłoków, będę podobny najwyższemu“(17). Chry­stus oddając się na plwanie, rózgi, policzki, ciernistą koronacyą, na krzyż, włócznię i śmierć, upomina swoich członków: „Jeźli mnie kto służy, niech za mną idzie” (18); szatan zaś nie uczy dusz sobie oddanych czego innego, jak pożądania najwyższych zaszczytów, gar­dzenia wszystkiem, co równe, wynoszenia się pychą ponad współtowarzyszy, a nawet bun­towania się przeciw majestatowi Stwórcy, jak o takich duszach powiada Psalmista. „Myślili i mówili złość, nieprawość ku górze mó­wili (19). Stąd to pochodzi, że przyjmujący ta­kie podszepty są zuchwali a zarazem i bojaźliwi, gardzą rówiennikami, oburzają się na upomnienia, nie widzą swej nędzy, odtrącają lekarstwo i łatwo popadają w sprzeczki ze wszystkimi.

6. Niekiedy szatan zachęca duszę do cnoty, lecz niebawem odciąga ją od niej na­trętnymi pokusami, przedstawiając rozliczne trudności, aby dusza straciła wszelką na­dzieję dojścia do niej i aby popadła w gnuśność i zwątpienie o zbawieniu.
Tak zdarzało się często bł. Katarzynie bolońskiej, której się kilkakrotnie objawił zły duch pod postacią ukrzyżowanego Chrystusa, lub Matki Bo­skiej i zachęcał ją usilnie do ochoczego i ślepego posłuszeństwa. Jednakże niebawem począł jej poddawać rozliczne myśli przeci­wne zdaniu przełożonych i przeróżne gma­twaniny i zamieszania, pod pozorem wyż­szego dobra. Tak opowiada sama o sobie owa święta(2).

Ryszard zaś w następujący sposób opisuje ten podstęp szatański:

Nie­czyste duchy niekiedy ukrywają złe pod po­zorem dobrego i zachęcają do pewnych do­brych uczynków, aby ostatecznie poprowadzić do złego. Niekiedy uwodzą za pomocą fałszywej dewocji, bo niektóre modlitwy i rozmy­ślania, obudzając w duszy słodkie uczucia, a nawet i łzy, utrącają nieraz duszę w obłęd lub zarozumiałość, a ciało osłabiają. Niekiedy podsuwa duszom zbyteczną troskliwość o zbawienie drugich, pobudzając ich do starania się o nawrócenie lub zbudowanie osob dale­kiej, byleby tylko straciły własny pokój wewnętrzny i pożytek duchowy. Toż kiedy sza ­tan popycha nas do jakiego dzieła, powinniśmy rozważyć, czy niema w tem coś niewła­ściwego lub czy tam nie tkwi podstęp nie ­przyjacielski, czy się to odbywa z należytąobawą i ostrożnością, lub przeciw nie może się daje uczuć przymieszka zabiegów o ludz­kie pochwały i zarozumiałość, lub też może nas skłania próżność lub lekkomyślność (21).

7. Szatan trzyma się tej także metody, że widząc dobre i święte pragnienia jakiej duszy, rzekomo zgadza się z nimi, a nawet je pozor­nie popiera. Lecz wnet napada na nią skrycie i łudzi haniebnymi mamidłami, a wlewając kroplę za kroplą trucizny i przejmując umysł człowieka fałszywym światłem, nareszcie wtrąca go w straszne ciemności.

Dyadock twierdzi, że szatan oświeca niekiedy duszę złudnym i pozornym światłem, przez co już niejednego człowieka oszukał (22). Bo jeżeli jest w tym świetle jaka przyjemność, pewno nie przechodzi ona sfery zmysłów, a duszę wzbija w pychę i wysokie mniemanie o sobie.

Podobnie poddaje szatan niekiedy bardzo wiele prawd, byleby mógł przymieszać chociaż jedno kłamstwo i tym sposobem oszukać.
Tak popadli w błędy twórcy herezji i tak też innych w błąd za sobą poprowadzili, jak świadczy św. Atanazy, mówiąc: Heretycy, podobnie jak ich ojciec szatan, przybierają na siebie pozory aniołów i tali pięknie umieją przemawiać, że się zdaje, iż prawdę mówią; dopiero po przyjęciu ich nauki, przekonują się nieszczęśliwi ich zwolennicy, że pozostają w sprzeczności z Pismem świętem’ (23).
Najlepiej tedy poznać szatańską pokusę po celu, do jakiego zmierza. Bo kiedy szatan zmysły cielesne łudzi, mówi św. Augustyn (24), ale duszy nie odwodzi od prawdziwej i słusznej  zasady, według której żyje się prawdziwie po Bożemu, nie masz w tym niebezpieczeństwa dla religii. Również nie będzie to błędem zagraża­jącym i niebezpiecznym dla prawdziwej wiary chrześcijańskiej, jeżeli, udając dobrego, wykonuje dzieła anielskie, lubo byśmy wierzyli, że je do­bry duch zdziałał. Dopiero kiedy cudzymi sprawami do swoich poczyna prowadzić, wtenczas potrzeba nam wielkiej ostrożności, by go po­znać i nie iść za nim.

8. Ludzie, pozostający pod wpływem złego ducha, są lekkomyślni, niestateczni, niespokojni, zamieszani, gwałtowni, brak im po­wagi i zastanowienia. Nie przyjmują rad cu­dzych, a własne zdanie przenoszą nad wskazówki starożytnych Ojców, kochają swych pochwalców, a nienawidzą tych, co ich ganią ; gniewają się na grzeszących i upomi­nają ich niecierpliwie i upokarzająco, za­miary swoje gwałtownie wykonują, a we wszystkim szukają samych siebie. Prze­chwalają się niekiedy własnymi niedoskonałościami, jakoby one od Boga pochodziły dla utrzymania ich w pokorze, lecz zanie­dbują pozbyć się takowych. Po upadku grzechowym albo się pocieszają, że ludzką rze­czą jest grzeszyć, albo też oburzają się na siebie samych i haniebnie upadają na duchu, a pomocy Bożej nie wzywają.

9. Kiedy szatan widzi, że wola sług Bo­żych jest silną i wytrwałą w dobrem, na­tenczas zwraca się przeciwko rozumowi. Podaje mu bardzo wysokie myśli i wznio­słe a nadzwyczajne plany, aby ludzie zajęci nimi sądzili, że już doszli do szczytu dosko­nałości. W tym stanie nieszczęśliwym do­chodzą do takiej wyniosłości, że nie troszczą się więcej o czystość serca i zaniedbują umartwienie, a mądrość swoją, jakoby jakie bożyszcze, uwielbiają.
Tym sposobem docho­dzą do uporczywego trzymania się własnego zdania, do gardzenia radami innych, które ich zdaniem są im zbyteczne. Takich ludzi niezmiernie trudno uleczyć, bo jeźliby oko duszy złe było, cały człowiek będzie ciemny (25). To też, jeśli kto zda się mądrym niech się stanie głupim, aby był mądrym (26). A ponie­waż szatan stopniowo opanowywuje duszę, po­czynając od małych, a prowadząc do coraz większych rzeczy, należy się troskliwie sta­rać, aby nie zostawić ani najmniejszej szparki, przez którą mógłby się dostać do duszy.

10. Nie pomija ten nieprzyjaciel żadnej chwili i żadnej sposobności, iżby nie trapił człowieka i nie kusił do grzechu. A jeżeli nie udaje się mu podsuwanie złych myśli do duszy postępującego w cnotach, naten­czas stara się przynajmniej zatruć natchnie­nia Boże, pobudzając do próżnej chwały i upodobania w sobie samym.
Niekiedy poru­sza także siły i soki żywotne i wznieca we wyobraźni ohydne obrazy, skłaniając tym sposobem do oglądania nieskromnych uczyn­ków. Tak czytamy o św. Katarzynie Syenneńskiej, że jej szatan poddawał najniewstydliwsze widoki. Innym znowu przydarzało się, że mimo oporu poruszał ich język ku wypowiedzeniu słów bluźnierczych i prawie gwałtem popychał ich w rozpacz.

Niekiedy znowu przestaje na dłuższy czas kusić ludzi pobożnych, spodziewając się większej korzy­ści z ostygłości i opieszałości, w jaką po­padną, kiedy im zabraknie ćwiczenia się w szermierce duchowej. Niekiedy zaś czyni to podstępem, iżby mógł niejako uśpionych ci­szą duchową i nieprzygotowanych tem ła­twiej napaść i pokonać. Tak uczy św. Grze­gorz. Dawny nieprzyjaciel, mówi on, po utarczkach z duszą za pomocą pokus, często ustępuje na chwilę, ale nie w tym celu, iżby miał już zakończyć rozpoczętą walkę, lecz aby tem łatwiej wdarł się na nowo niespodzanie do serca uspokojonego i czującego się już bezpiecznym (27).

11. Kiedy już ten chytry wróg nie może żadną inną miarą skusić duszy, stara się ją przynajmniej omamić różnymi złudzeniami pozornej cnoty i świętości. Ponieważ zaś sprawy duchowe przynoszą zaszczyt, poży­tek i przyjemność, przeto doprowadza niektóre dusze do tego, że w poruszeniach łaski szukają co ich jest, nie co jest Jezusa Chrystusa (28).

Innych znowu doprowadza oba­wą przed trudami do tego, iż lekceważą sobie uczynki, w mniemaniu, że wystarczy mieć ducha skorego i ochotnego, że Bóg nie patrzy na czyny, ale na wolę; a tym­czasem w rzeczywistości zaledwo słabe tylko pragnienie cnoty tkwi w ich sercu.

Przeci­wnie znowu innych zajmuje całkowicie zewnętrznymi uczynkami, obok bardzo niezna­cznej pracy nad wewnętrzną poprawą. Kogo zaś nie może odwieść od wszystkich cnót, odciąga go przynajmniej od najważniejszych, pod pozorem, że są mniej konieczne, lub przynajmniej usiłuje doprowadzić do tego, iżby się w nich tylko pobieżnie ćwiczył.

Również obudzą w niektórych zapał zby­tniej i nieroztropnej gorliwości tak, że ani się innych nie radzą, ani też cudzych rad nie znoszą. Ta przewrotność jest szczegól­niej dla tych osób niebezpieczną, które są, zobowiązane do posłuszeństwa i poddane kierownictwu drugich.

Lekarstwem na po­wyższe złudzenia jest ścisłe badanie każde­go złudzenia, czy nie ma w nim jakiej zdrady; następnie, odnoszenie wszystkich natchnień łaski do Boga, jako ich dawcy, zanim się jeszcze nie splamią brudem mi­łości własnej; wreszcie unikanie pragnień, i próśb o wysokie wzniesienia, niezwykłe oświecenia i o wewnętrzne pociechy, gdyż ni­mi otwiera się przystęp szatańskim zasadzkom.

12. Początkującym w służbie Bożej podda­je szatan gorące i nieumiarkowane pragnie­nie nawrócenia wszystkich do Boga. Święta Teresa twierdzi i udowadnia przykładami, że ta pokusa jest bardzo powszechna i że jest źródłem zguby duchowej dla wielu. Bo właśnie wtenczas, kiedyby im należało, po­wiada ta święta nauczycielka (29), nie trosz­cząc się o innych, zająć się sobą i skrzętnie baczyć na to, jakoby chodzili i podobali się Bogu, oni raczej pracują nad zbawieniem drugich: a lubo sami zaledwie kroczą po dro­dze cnoty, odważają się innych prowadzić po trudnych ścieżkach, o których sami pojęcia nie mają i ośmielają się drugich podnosić lubo sami bardzo nisko stoją.

Wprawdzie pragnienie nawrócenia błądzących nie jest złem, lecz zabiegi i praca około niego mo­że być złą i jest zazwyczaj złą, jeżeli się nie łączy z wielką ostrożnością. Wszystkiego ducha swego pokazuje głupi, mówi Mędrzec, a mądry odkłada i chowa na potem (30). A św Bernard tak uczy: Nie można podać lepszej rady do zbawiennej pobożności nad tę, jaką podaje mędrzec, kiedy mówi: „Zmiłuj się nad duszą swoją, podobając się Bogu” (31). Jeżeli nie mam tylko odrobinę ole­ju do namaszczenia, czyż sądzisz, że ci go mam dać, a sam zostać ogołoconym? Zosta­wię go dla siebie i nie wydam, chyba tylko na rozkaz Proroka. Na usilne prośby goto­wa odpowiedź : „By snać nam i wam niedostało, idźcie raczej do sprzedających, a kupcie sobie (32). Cokolwiek zaś niżej dodaje: Zresztą ty bracie, którego własne zbawie­nie jest jeszcze niepewne, którego miłość albo żadna, albo tak delikatna i giętka jak trzcina tak, że cofa się przed wszystkiem, że każdemu duchowi wierzy, że ją każdy wiatr unosi, ty, powtarzam, wobec takiego stanu własnej duszy, jakiemże czołem, pytam, śmiesz podjąć się lub sprawować kierownictwo duszami innych (33). 

Tak i tym podobnie przemawia św. Doktor do początkującego, przestrzegając go, aby nie będąc sam peł­nym, nie spieszył się z wylewaniem, lecz aby zaczekał, aż się sam napełni, a dopiero wtenczas będzie mógł bez własnego uszczerb­ku udzielić drugim, co jemu samemu zbywać będzie; bo miłość niepełna nie jest dosko­nałą.
Jest jeszcze i inny, a niemniej nie­bezpieczny podstęp szatański. Ulegają mu ci, co zaledwo pierwsze kroki postawili na drodze doskonałości, a widząc drugich zu­pełnie już doskonałych, zażywających nie­wymownej słodyczy, zwabieni nią robią na­gły i zuchwały skok na wyższe stopnie, nie wykorzeniwszy pierwej złych nałogów i nie ugruntowawszy się w cnocie. Tacy lu­dzie powtarzają często, że należy dążyć do ścisłego połączenia się z Bogiem i myślą że już wszystkiego dokazali, gdy umieją o rzeczach wyższych wspaniale rozprawiać,, jak gdyby doskonałość zasadzała się na sło­wach, a nie na uczynkach. Dopiero kiedy ich nagle spotka jaka boleść, wtenczas, lecz zapóźno, poznają, jak daleko im jeszcze do tego stopnia doskonałości, na jaki odważyli się wedrzeć bez uprzedniego oczyszczenia, pomijając te stopnie, jakie Ojcowie święci wskazują.

13. Inni znowu, w życiu duchowym wypróbowani, zakosztowawszy jak słodkim jest Pan, omamieni zbytnim zaufaniem w sobie i nader subtelnymi złudzeniami szatańskimi, narażają się niebacznie na niebezpieczeństwa, a tak rozpocząwszy duchem, kończą cieleśnie, wskutek zaniedbania straży nad zmysłami. Twierdzą biedacy o sobie, że wszystko po Bożemu spełniają, że we wszystkim tylko Boga mają na względzie, że są na wszystko obojętni, że w niczym nie przebierają, że są za Boską dyspensą wolni od wszelkiego prawa i tak na oślep popadają w ohydne błędy adamitów, gnostyków i illuminatów. Oby to i nasze czasy były wolne od podobnych wypadków!

Zarodem tego złego jest ukryta pycha. Ona to nadyma i niejako upaja wielu tak, że  zaraz po pierwszym zmysłowym zakosztowa­niu łaski, jakoby na mieliźnie osiadają na zmysłach i tu się rozpływają, nie zachowu­jąc miary, wskazanej przez Kościół i prawa, a przekraczając nawet przepisy natury, po­padają w sromotne występki. Nieraz też doprowadza ich podstęp szatański do takie­go szaleństwa, że płaszczykiem rzekomych objawień Boskich starają się pokryć naj­haniebniejsze zbrodnie. Przeciwnie zaś sprawiedliwi, chodzący w duchu pokory, przeję­ci światłem wiary, trzymają się zawsze granic prawa i przyzwoitości, strzegąc wszelaką strażą serca swego (34) i doświadczają duchów, jeśli z Boga są (35) wagą sprawiedliwą.

14. Szatan, ten zawzięty i przebiegły wróg rodzaju ludzkiego, nie tylko duszę skłania do złego skrytymi poduszczeniami, lecz niekie­dy podbija pod swoją moc także i ciało ludzkie, wchodzi do niego i w nim działa. Ludzi, pozostających pod takim wpływem szatana, nazywamy energumenami, opętanymi lub opętańcami.

Opętanie, czyli owo dzia­łanie szatana w człowieku odbywa się dwojako, duchowo lub cieleśnie.

Duchowe opę­tanie szatańskie wtedy zachodzi, kiedy sza­tan posiądzie duszę i serce człowieka i w nich działa, jak n. p. czytamy w Ewangelii, że wszedł w serce Judasza i poddał mu, by zdradził Pana Jezusa.

Opętanie zaś ciele­sne, dzieje się albo zewnętrznie przez utra­pienia i udręczenia, zadawane człowiekowi na zewnątrz; albo też wewnętrznie, kiedy szatan wchodzi do człowieka i wewnętrznie go trapi i nim miota. Aby więc słusznie po­wiedzieć o kimś, że jest opętany, nie wy­starcza, by był zewnętrznie przez szatana trapiony, jak Job, św. Antoni opat i wielu innych świętych, lecz szatan musi być w czło­wieku, jako sprężyna w poruszanym przedmiocie i w nim działać.

Najlepiej zaś poznać, że szatan w kimś przebywa po jego czynno­ściach, gdyż według nauki Teologów, istoty duchowe znajdują się tam, gdzie działają. Obyczaje rubaszne i zwierzęce, dziki wyraz twarzy, wycia i jęki, ubezwładnienie człon­ków, brak czynności żywotnych, niepokój i inne tym podobne objawy są dopiero dwuznacznymi znamionami opętania i nasuwają tylko lekkie podejrzenie. Jest ono już sil­niejsze, kiedy się opiera na niezwykłych uczynkach, n. p. jeżeli się ktoś rzuca w ogień lub do wody; kiedy sobie chce życie ode­brać; kiedy przerywa bardzo mocne łańcu­chy, albo dźwiga wielkie ciężary; kiedy mio­ta bluźnierstwa, a wzdryga się przed dotknięciem rzeczy poświęconych.

Znakiem zaś niezawodnym i pewnym będzie, kiedy ktoś mówi obcym językiem, którego się wcale nie uczył; kiedy bez wykształcenia książko­wego i artystycznego czyta, pisze, maluje i umiejętnie śpiewa; lub kiedy rozprawia o najwyższych rzeczach, o których się nigdy nie uczył; kiedy wyjawia rzeczy tak skry­te, iż żadną miarą, siłami ludzkimi poznane być nie mogą, czy to przeszłe, czy tera­źniejsze, czy też przyszłe ; kiedy oznajmia wypadki, jakie prawie równocześnie zdarza­ją się w bardzo odległych krajach; kiedy się wzbrania odmówić Skład Apostolski, lub prosić o rozgrzeszenie; kiedy po napadzie złego ducha nie pamięta o czym mówił, lub też nie umie odpowiedzieć na pytania odno­szące się do tego, co w napadzie wypowie­dział. Inni autorowie obszerniej o tym trak­tują. Dla nas wystarczy to, co powiedziane.

15. Ponieważ szatan zwykł otaczać się orszakiem cielesnych i światowych wpływów, aby mógł człowieka skusić do złego, musimy w tym rozdziale pomówić cokolwiek o duchu cielesnym i światowym. Ciało nasze, ten nieprzyjaciel domowy, którego się pozbyć nie możemy, pożąda przeciwko duchowi(36). Świat, w którym mamy żyć, oblega nas ze wszystkich stron i nie przestaje nas napa­wać swymi zasadami iście szatańskimi. Cia­ło kusi do wygód, świat do próżności. Mą­drość ciała jest nieprzyjaciółką Boga (37) i o niczem nie myśli, jak tylko o rozkoszach; roztropność światowa bez ustanku ubiega się o bogactwa i zaszczyty. Pożądliwości ciała są nieskończone, pycha światowa jest niezmierzona.

Duch ciała poddaje myśli o napoju, pokarmie, spoczynku i zmysłowych rozkoszach; duch zaś światowy pobudza do chełpliwości, przechwałek i zarozumiałości, a myśli o bogactwach i dostojeństwach.

Duch cielesny uwodzi niekiedy i osoby du­chowne, budząc w nich miłość zmysłową ku innym, pod pozorem pobożności i nauk du­chownych. Na ten lep ułowione dusze świę­te, które już swobodnie bujały po przestwo­rzach niebieskich, popadają ohydnie w sidła zatracenia. Nieraz byliśmy świadkami podo­bnych wypadków, sprowadzających zgorszenie dla wielu, a dla samych sprawców po­żałowania godną ruinę duchową. Miłość zmysłową łatwo rozpoznać, gdyż nie da się skryć ten ogień, który się bezustannie zdradza swym żarem. Pierwszą oznaką zmysło­wej miłości jest: mało mówić o Bogu, a wie­le o sobie i o wzajemnej miłości; wzajemnie się chwalić, nawzajem sobie schlebiać, a błędy i grzechy usprawiedliwiać. Potem przychodzi niepokój w nieobecności drugiej osoby i rodzące się domysły: gdzie jest, co robi. kiedy przyjdzie, może ku komu innemu zwrócił swe uczucia. Do tego przyczyniają się uściski, umizgi, przebywanie sam na sam, tajemne rozmowy i t. d., o czym zbytecznym byłoby wiele pisać.
Miłość zaś święta i duchowa nie zna żartów, oczy i ręce trzyma na wodzy, nie szuka kryjówek, zasiewa po­kój, karci osoby ukochane, modli się za przyjacielem i kocha go w Bogu, tak obe­cnego, jak i nieobecnego i stara się być we wszystkiem bez nagany. Duch zaś tego świa­ta zdradza się swymi dziełami, gdyż jak mówi św. Augustyn: (38) Duch tego świata rodzi pyszałków, duch tego świata rodzi za­rozumialców, duchtego świata sprawia, że każdy mniema, iżby czem był, gdy niczem jest (39).

---

Kard. Jan Bona – O rozpoznawaniu duchów.  Przełożył Ks. Dr. Jan Bernacki. TARNÓW.  Nakładem tłumacza. Drukiem Józefa Pisza 1891. str. 184 – 211.

Przypisy:
1) II. Kor. XI, 3.
2) 1. Piotr. V, 8.
3) Mądr. 11,24
4) Serm. de discr. Spir.
5) Pallad c. 31.
6) Coli. 2 , c. 10.
7) Ekkli, XIX , 1.
8) Serm. 7. da Nativitate.
9) In. Ps., 103. con. 3.
10) Mat., XVI, 26.
11) Job XLI, 12.
12) Lib. 33. mor. cap. ult.
13) Lib. 34. mor. cap. ult.
14) Ps. LXXXVII, 4.
15) Isai XIV, 13.
16) Filip. II 6,7.
17) Isai XIV, 14.
18) Jan XII, 26.
19) Ps. LXXXII, 8.
20) Lib. de sept. armis.
21) In Cant. c. 17.
22) Cap 36.
23) Disp. l. adv. Arianos.
24) Enchir. ad Laur., c. 60.

25) Mat., VI, 24.
26) I. Kor., III, 18.
27) Lib. 2. mor., c. 16.
28) Filip., 11, 21.
29) Vitae s. c. 23.
30) ) Przyp., X X IX , 11,
31) Ekkl., X X X , 24.
32) Mat., X X V , 9.
33) Sorm. 18. in Cant.
34) Przyp., IV, 23.
35) I. Jan, IV, 1.
36) ‚Galat., V., 17.
37) Rzym., VIII, 7.
38) Libr. 50. Homiliar., homil, 14.
39) ) Galat., VI, 3.