O korzyściach z ćwiczenia się w mi­łości Bożej (1)- O drodze bojaźni i drodze nadziei

O trzech różnych powodach skłania­jących nas do tego ćwiczenia, który­mi są: bojaźń, nadzieja i miłość.

 

I.

„Bojaźń”— mówi święty Bernard, „jest pierwszym stopniem, który nas prowadzi do szczęścia wiecznego; nadzieja drogę tę rozjaśnia; lecz miłość dopiero otwiera nam w całej pełni bramy niebieskie.”

Ten krótki w stęp zawiera całą treść trzech następnych medytacji. Przede wszystkim spodziewam się (co dla bliższego zrozu­mienia rzeczy jest nieodzowną koniecznością), że ktokolwiek tę książkę czytać będzie, jest już w stanie łaski, i że mi­łość Boża, ponad wszelkie cnoty, w ser­cu jego pierwsze miejsce zajmuje. Na tej to podstawie rozwijam przed oczyma czytelnika trzy drogi, prowadzące nas do zbawienia i utwierdzenia nas w służbie Bożej: pierwsza droga bojaźni; druga nadziei; a trzecia miłości. Te trzy drogi na­zwę swą zawdzięczają cechom i znakom, przebijającym się w postępowaniu tych, którzy sobie jedną z tych dróg obrali.

Pierwsi przede wszystkim lękają się spra­wiedliwości Boskiej i strasznego sądu Bożego; drudzy skłaniają myśli swoje do nadziei nagrody, jaka ich czeka w wieczności; trzeci na koniec, w całym postępowaniu swoim za najwyższy cel i pobudkę mają miłość Bożą, i pragną nade wszystko Bogu się podobać.

Bynajmniej jednak stąd nie wynika aby ci, którzy jedną z powyższych dróg obrali, nie byli już zdolni przejąć się innymi pobudkami, właściwymi dwom dro­gom następnym. Jest to nawet wprost nie­możliwe: gdyż w tym wypadku, dwie pierwsze drogi nie byłyby dobre, skoroby miłość nie miała w nich miejsca: zaś droga miłości, pozbawiona wszelkich wi­doków nadziei, czyli nagrody w przyszłym życiu, sprzeciwiałaby się zasadom naszej wiary świętej i temu pojęciu, że na tej ziemi powinniśmy żyć tylko jako przechodnie, kierując myśli nasze ku pożądaniu dóbr niebieskich.

Lecz tu się rozumie, że ludzie, którzy tą pierwszą drogą bojaźni przez ży­cie kroczą, najczęściej powodują się bojaźnią i wspomnienie kary Bożej najsil­niejsze na nich wywiera wrażenie; inni zaś żywiej się przejmują myślą o na­grodzie, jaka ich czeka w wieczności, i tym samem obrali sobie drogę nadziei; trzecia zaś droga, droga miłości, na­suwa nam niezliczone powody, skłania­jące nas do coraz większego ukochania Boga.

Często pierwsze poruszenia łaski obja­wiają się w rozbudzaniu obawy; na­stępne pociągają serce obietnicą nagro­dy, a na koniec zdobywają i porywają duszę niezrównanym powabem i słody­czą miłości. Zamiarem Bożym jest je­dnak, aby w sercach naszych miłość górowała nad wszelkimi innymi uczu­ciami; ona to powinna łagodzić i uspo­kajać o ile możności uczucie bojaźni, a na­wet starać się o zupełne jej usunięcie; miłości również zadaniem jest uszlache­tnienie i oczyszczenie nadziei.

Każda dusza pragnąca się udoskona­lić, musi stopniowo dążyć za wpływem łaski Bożej, do rozbudzenia w sobie ognia miłości Boskiej, a im wierniej z tą łaską współdziała, tym miłość coraz bardziej ogarnia ją i pochłania. Rozumieć tu mamy zwyczajny przebieg postępu na dro­dze miłości. Są bowiem dusze wybrane, nawet niektórych świętych, wielkich po ­przednio grzeszników , jak to wiemy z żywotów świętego Augustyna i świętej Maryi Egipcjanki i wielu innych, których serca Bóg od razu zapalił najżywszym ogniem miłości.

 

II.

Bóg używa zazwyczaj uczucia bojaźni aby powstrzymać na drodze ze­psucia; aby zatrzeć urok zgubnych rozkoszy i przyjemności światowych; aby utrzymać dusze nasze w nieustannej czujności, wobec niezliczonych okazji do grzechu i zarazem dostarczyć nam hamulca w zbyt gwałtownych i natar­czywych pokusach, tak zewnętrznych jak i wewnętrznych. W tym to celu przed­stawia wyobraźni naszej żywe obrazy surowości sądu Boskiego, nieugięte pra­wa Jego sprawiedliwości świętej, straszne i wiecznie trwające kary piekielne i inne tym podobne przerażające prawdy naszej świętej wiary. A nie tylko w młodości, lecz nieraz i w późniejszym wieku bojaźń jest potrzebna, a czasem i konieczna na­wet, czy to dla zachowania nas od upad­ku, czy też dla sprowadzenia na drogę cnoty, czy dla pozbycia się długotrwałe­go złego nałogu, lub też dla powstania ze stanu oziębłości i lenistwa duchowe­go, które mogłyby jak najzgubniejsze spro­wadzić w nas następstwa.

(…)

Bojaźń z natury swej właściwszą jest dla oderwania nas od zła, niż dla pociągnięcia ku dobremu: a jednakże dla chrześcijanina niemniej jest potrzebnym  unikanie pierwszego, jak i wykonywanie drugiego.

Jak pod wpływem bojaźni wypełniamy dobro, to zwykle tylko to, co jest ściśle koniecznym do zbawienia i co zaniedba­no, naraziłoby nas na nieuchronną zgubę. Rzadko kiedy obawa skłania nas do jakiejś dla Boga ofiary, i nawet z natury rzeczy nie jest zdolna do tego: ponieważ ścieśniając serce nieustannym uczuciem trwogi, zakrywa przed niem cały urok cnoty, i nie jest w stanie przedstawić pamięci wzniosłych pobudek, do wypełniania cnót heroicznych, za po­mocą których zwalczamy i zwyciężamy największe trudności.  Żyjąc tylko pod wpływem bojaźni i postępując według jej wskazówek, można się zbawić, jeżeli tylko choć cień miłości Bożej przy tym zachowamy, ale zostać świętym niepodobna.

Drugim, bardzo ujemnym czynni­kiem obawy, jeśli jakąś duszę opanuje wszechwładnie, jest to, że nigdy innym szlachetniejszym uczuciom miejsca ustą­pić nie chce i uporczywie trwa w swoich zasadach. Zastanowić się tu powinienem czy pod tym względem -nie mam sobie nic do zarzucenia i czy uczucie bojaźni nie było mi przeszkodą do postępu w cnotach?

Bojaźń jarzma Chrystusowego wcale słodkim nie czyni i nie ujmuje ciężaru surowości praw Boskich. Stąd wynika, że dusza pod jej wpływem żyjąca, podejmuje najczęściej to tylko, co jest niezbę­dnie do zbawienia potrzebnym ; a nie mając sił dostatecznych do wykonania dobrego, ani uczuć szlachetnych i wzniosłych, ogra­nicza się w obowiązkach swoich o ile tylko może, spiera się i walczy z Bogiem, użalając się przy każdej sposobności, że Bóg żąda od niej zbyt wiele, godząc się na to jedynie, czego zaniedbanie gro­ziłoby jej potępieniem wiecznym.

Dusza taka pozbawiona wszelkiej słodyczy, pociechy i zachęty w służbie Bożej, nigdy w Bogu nie widzi miłosiernego Ojca, tylko Sędziego i Pana; myśl o sprawiedli­wości i sądzie Bożym zaciera w niej ufność i nadzieję w niezgłębioną Boską dobroć; radość Ducha św. przepełniająca serca wybranych dla niej nie istnieje wcale; jest zawsze smutna, niespokojna, znużo­na i wyczerpana obowiązkami, do których spełnienia wysilać się musi, a przy tym jesz­cze częstokroć męczona rozmaitego rodzaju pokusami, skłaniającymi ją do opuszczenia tej ciężkiej i twardej służby Bożej; nie wspominając już o skrupułach, które na domiar nieszczęścia zwykle nieustannie ją dręczą.

Ten smutny i pożałowania go­dny stan duszy, jest trzecią ujemną stro­ną nieumiarkowanej bojaźni, która też na najzgubniejsze skutki narazić nas może.  Czy nie doświadczyłem tego sam na sobie, poddając się kiedykolwiek zbytecz­nie uczuciu bojaźni? A może i teraz je­szcze jej podlegam?..

Na koniec bojaźń, jakkolwiek w pewnym rozumnie pojętym znaczeniu z natchnienia Ducha św. pochodzi, częstokroć jednak psuje ją niesłychanie zgubny wpływ miłości własnej, która wszędzie w cisnąć się potrafi i która nam przedstawia wiel­kie prawdy naszej wiary świętej i prze­kroczenie przykazań Bożych w przerażającym świetle, nie ze względu obrazy Boga, ale z powodu niebezpieczeństwa naszej wiecznej zguby; stąd też uczucie bojaźni zacne i święte w zasadzie, czyli w stosunku do Boga, wskutek własnej naszej winy, przeradza się w podłą i słu­żalczą skłonność, najzupełniej z miłością Bożą niezgodną, ponieważ odwraca nas od złego jedynie wzgląd na karę wiecz­ną; tym sposobem nie tracimy wcale przy­wiązania do grzechu i popełnialibyśmy go chętnie nadal, gdyby nam żadna kara nie groziła.

W taką to przepaść w padają czasem grzesznicy, gdy pobudki miłości własnej zniszczą w nich i zepsują czystą intencję bojaźni. Niechaj Bóg miłosierny strzeże nas od tej przewrotności, stokroć gorszej od innych z tego powodu, że jest bardzo trudną do rozpoznania.

 

III.

Nadzieja chrześcijańska, jest bez porównania wyższą i szlachetniejszą od uczucia obawy. Obietnica nagrody na­pełnia duszę odwagą i siłą; zachęca nas do cnoty i do praktyk religijnych; poma­ga do walki i wytrwałości; jest nawet nieraz pobudką do wykonywania rzeczy nadzwyczajnych, dla zasłużenia sobie i zapewnienia wyższej chwały w niebie.
Wszystko to jest w zasadzie szlachetne i piękne. Nadzieja jest sama w sobie uczuciem świętem i bardzo potrzebnym, nawet dla dusz wysoko w doskonałości chrześcijańskiej posuniętych; a nawet du­sze wybrane błogosławionych i świętych Pańskich, pobudzały się często do aktów nadziei. „Miłość nasza ku Bogu”, mówi święty Bernard, „ostygłaby niebawem, gdybyśmy w jej bezskuteczność uwierzyć musieli*. „Lecz”, dodaje zarazem ten Ojciec Kościoła, „i nadzieja stałaby się istnym wyzyskiem z naszej strony, gdyby jej nie towarzyszyła wylana miłość ku Bogu*.

I w rzeczy samej, nadzieja często pod­lega z powodu zepsutej natury naszej i własnej miłości, temu wyżej wymienione­mu błędowi; jeśli zbyt wielką i główną przypisujemy wagę do osobistej nagrody za czyny nasze, zapominając o wyższej i czystszej intencji przypodobania się Panu Bogu.

Bardzo łatwo i niepostrze­żenie wpaść w to możemy, jeśli więcej dokładać będziemy starań do zbierania zasług, jak do spełniania woli Bożej; w tym wypadku wchodzimy w pewien targ z Panem Bogiem, ofiarując Mu na­sze zasługi i dobre czyny. Lubujemy się i przywłaszczamy sobie chwałę z tych ofiar, które spełniliśmy ponad obowiązki nasze, niezbędne do pozyskania zbawie­nia wiecznego; szczycimy się niemal przed Bogiem z naszej wierności i hoj­ności, i w końcu przychodzimy do przekonania, że za te cierpienia i ofiary słusz­nie się nam zapłata i nagroda należy; a zapominamy o własnej niedoskonałości i nędzy, o tym, że bez pomocy Bożej nic dobrego uczynić nie jesteśmy w stanie, że każda nasza zasługa, o tyle tylko ma wartość, o ile opiera się na łasce Bożej i na niezrównanych zasługach Pana na­szego Jezusa Chrystusa.

Co więcej, miłość własna, która ska­zić potrafi najświętsze nawet uczucia, w końcu doprowadza do tego, że przy­właszczamy sobie nawet posiadanie Bo­ga Samego, jako rzecz nam należną, jako każde inne zwyczajne dobro. W tem posiadaniu Boga, mniej nam chodzi o pod­wyższenie Jego chwały i spełnienie Jego świętej woli, jak o naszą własną radość i osobiste szczęście; jednym słowem zapo­minamy wprost o Bogu, a zajmujemy się wyłącznie sobą i naszą wiekuistą w nie­bie szczęśliwością.

Wprawdzie podobne usposobienie nie niszczy i nie zabija na­szej ku Bogu miłości; w każdym razie jednak niezaprzeczenie osłabia takową i czystość jej psuje, a przy tym zawsze jest wielką niedoskonałością, zajmować się daleko więcej własnym interesem niż interesem chwały Bożej.

Ktokolwiek w tem usposobieniu umie­ra, niebo w prawdzie nie jest dla niego zamknięte; wpierw jednak w celu oczy­szczenia, będzie musiał przejść przez ogień czyścowy.

Powinienem teraz pod wpływem świa­tła i łaski Bożej, dobrze się zastanowić, czy pod tym względem nie mam sobie nic do zarzucenia? czy kiedykolwiek nie ulegałem podobnym niedoskonałościom?  czy nie należy mi pracować w tym kierunku, aby intencję moją najzupełniej oczyścić? Najlepszy i jedyny środek oczy­szczenia, znaleźć mogę w miłości Bożej, stosownie do rady świętego Bernarda, który jak to wyżej powiedzieliśmy, nau­cza: „że miłość z nadzieją złączona, ustrzeże tę ostatnią od przywary wy­zysku”.

cdn.

---

Ks. Jean Nicolas Grou T. J. – Rozmyślania o miłości Bożej. Warszawa 1910.